Praten is beter dan staken? Begin dan met luisteren.

Ergens begin jaren 80. Ik zat nog op de lagere school. Mijn vader, vakbondsdélégué op de middelbare school waar hij lesgaf, werd van tafel geroepen, zoals wel vaker. Ik luistervinkte, al begreep ik doorgaans weinig van de kwesties die de gezinsmaaltijd verstoorden. Een gescheiden lerares werd getreiterd door de inrichtende macht van de katholieke school waar ze werkte, en riep syndicale steun in. De nonnen boden koppig weerwerk tegen de daaropvolgende tirades van mijn vader. Tegen zijn onverzettelijke defensief bleken ze niet opgewassen. Het is een mijn vele herinneringen aan opgroeien in een vakbondsnest. Ik vermoed of hoop dat de lerares in kwestie nog altijd dankbaar is voor de geboden ruggesteun en redding.

Vele jaren later werkte mijn broer als secretaris beweging voor een vakbond. Zelf moet ik één van de schaarse zelfstandigen geweest zijn met een lidkaart van een vakbond op zak. De paplepel had ons - elk op een andere manier - gevoed met de idee dat mensen bescherming en steun nodig hebben tegen the powers that be.

2016. De sociale onrust schudt aan de takken van de bomen. Wat uitgesteld werd door een bloedig en ontredderend voorjaar, sloeg des te harder toe met de zomer in aantocht. Het genadeloze ritme van een regen aan besparende maatregelen deed her en der een lekke emmer overlopen.

Het onbegrip van hoogopgeleide middenklassers

Het “debat” dat volgde klonk vertrouwd in thematiek, maar scherper en giftiger dan ooit in toon. Een parade aan hoog opgeleide middenklassers passeerde de revue om hun ongenoegen over de acties op verbolgen toon met ons te delen.

Een kleine bloemlezing:

‘Terwijl ze hun bier drinken, hun worst eten en hun liedjes zingen, stijgt de schuld van onze kleinkinderen. Zo veel verspilling voor enkele verlofdagen, met op de achtergrond de wens om een regering te doen vallen die niet rood genoeg is.’

‘De acties zijn geen uiting van solidariteit, maar van een gebrek eraan. De stakers staan niet op de barricaden voor de rechten van alle arbeiders, maar klampen zich vast aan eigen rechten. Mijn profijt, hier en nu meteen.’

‘Beste culturele centra, vluchtelingenorganisaties en opbouwwerkers, de volgende keer dat u in het vlees moet snijden door de vergrijzing, bedenk dan dat een buitensporig deel van die factuur komt van ambtenaren met een gemiddeld pensioen van meer dan 2.000 euro per maand. Misschien zit het geld wel daar, voor jullie neus. Niet buiten, maar al in het systeem, van jullie weggetrokken door diezelfde mensen achter wiens vlaggen jullie lopen tijdens betogingen en parades.’

Enzoverder.

Een verbluffende partijflyer met daarop de term “vakbondsterroristen” tekende ik op als voorlopig dieptepunt.

Sociale strijd herleid tot gebral, gezuip en egoïstisch gedrein. Een verbluffende partijflyer met daarop de term “vakbondsterroristen” tekende ik op als voorlopig dieptepunt.

Ik vloekte elke ochtend binnensmonds op de wildstakende spoormannen, die van mijn dagelijkse pendeltocht een calvarie maakten. Frustratie die velen met mij deelden, maar die ik zelf weigerde te delen. Ik was niet woest. Ik werd heen en weer geslingerd tussen mijn eigen, persoonlijke ergernis en mijn begrip voor de grotere, collectieve colère van een groep mensen die in dit soort ongecontroleerde actie hun enige wapen zagen; mensen die nooit de opiniepagina’s halen.

Dat de vakbonden zich best eens buigen over hun communicatie- en actiestrategie, het zal best. Wie denkt dat ze daar niet mee bezig zijn, vergist zich of is slecht geïnformeerd. Dat een vakbond een divers en omvangrijk geheel is, een tanker die je niet zomaar van koers wijzigt, een tanker met manschappen én piraten, ook dat leek iedereen te ontgaan.

Recentere herinneringen. Ik maakte een reportage over de nationale staking van een paar jaar geleden, een opdracht waarvoor ik ‘s ochtends op een hoogst onzalig uur piketten bezocht, kreunend achter in de auto van een bereidwillige vakbondsman. Aan elk piket een bekertje koffie en een babbel, over verontwaardiging, over actie als enige remedie en als alternatief voor gelatenheid. Bij de metaalarbeiders klonk het nauwelijks anders dan bij de sociaal werkers of de verplegers. Dat ze er genoeg van hadden om als louter kostenpost beschouwd te worden, terwijl er fortuinen weglekten door de mazen van een ongelijk geweven fiscaal net. Soms met een welgemeende godverdomme, of een goedbedoelde ‘juffrake’ doorheen het betoog.

Voor respect en erkenning

Een jaar later bezocht ik het stakerspiket van de Gentse vuilnismannen. Niemand bleek te staken voor meer loon, meer verlof of andere voordelen van diverse aard. Het eisenpakket bleek in hoofdzaak te bestaan uit respect en erkenning, uit een menselijk personeelsbeleid op basis van dialoog.

Die uitstapjes waren van de leerzaamste uit mijn zeer bescheiden journalistencarriere. Niet omdat ik tot ongekende innovatieve inzichten kwam. Wel omdat ik voor het eerst in mijn leven langer dan een paar minuten in gesprek ging met mensen waar ik in mijn hele geprivilegieerde middenklassebestaan amper mee te maken had gekregen, laat staan dat ik wist of begreep wat ze ergens van vonden; omdat ik eens de moeite nam om hen om hun mening te vragen.

Aan al die denkers en opiniemakers die kwekken dat dialoog constructiever is dan staken: voeg de daad bij het woord en ga in dialoog met diegenen die jullie nu zo vurig en gretig verketteren.

Aan al die denkers en opiniemakers die zo zelfgenoegzaam kwekken dat dialoog constructiever is dan staken en betogen: voeg de daad bij het woord en ga in dialoog met diegenen die jullie nu zo vurig en gretig verketteren. Wie weet lijkt het toekomstideaal van een staker verrassend veel op dat van jullie, maar is het de weg er naartoe die verschilt. Wie weet liggen jullie wakker van dezelfde dingen, maar zien jullie niet dezelfde oplossingen.

Wees het gerust oneens, ga oprecht in debat, maar stel vooral veel vragen. Vraag hen onbevangen wat er misgaat, waarom en waartegen ze in verzet gaan. Wellicht gaat het om veel meer dan een enkele maatregel, om dieperliggend ongenoegen dan een aantal geschrapte recupdagen oproepen. Een lekke emmer loopt pas over wanneer de kraan helemaal open wordt gedraaid.

Terug naar de jaren 80: mijn vader en mijn broer waren geen lallende, worstvretende, bommensmijtende lomperikken.

Onderschat nooit de gevaarlijke kracht van taal in het vertoog. Wie wil horen en gehoord wil worden bedient zich beter niet van karikaturen en presumpties.

Ze vonden solidariteit redelijk essentieel voor een gezonde samenleving. Ze deden gewoon wat ze dachten te moeten doen: werknemers beschermen tegen de willekeur van werkgevers en beleid, die al eens durven negeren dat mensen meer willen zijn dan de flexibele uitvoerders van hun wensen.

Zelf wens ik in ieder geval veel meer te zijn dan dat laatste, en ik vermoed van jullie hetzelfde. Laten we dat als uitgangspunt nemen. Dan komen we misschien ergens waar we met z’n allen graag willen zijn.