Met een volle aanhanger naar Marokko: ‘Ik leef in twee werelden, dat is het leven van een Riffijn’

De eettafel staat bomvol met uitpuilende dozen en kratten als MO* binnenkomt in het huis van Karim El Afia (39) en zijn familie in het Antwerpse Merksem. ‘En dit is alleen maar wat we nog niet in de auto hebben geladen’, lacht zijn vrouw Wini Echelpoels.

Voor de deur staat al een aanhanger klaar die tot de nok toe vol zit met van alles en nog wat. Morgen vertrekt de familie naar Al Hoceima in het noorden van Marokko, de stad die Karim 17 jaar geleden verliet om naar Europa te trekken. Na een tussenstop van twee jaar in Spanje voor zijn studies belandde Karim uiteindelijk in België. Hij trouwde met Wini en samen kregen ze drie kinderen.

Vragenpeloton

Welk boek of film uit jouw land raad je aan?
Karim: Ik zou iets lezen van Abd El-Karim El-Khattabi, de vroegere leider van de Berbers in de bevrijdingsstrijd tegen de Spanjaarden en de Fransen.

Wat neem je mee uit België?
Wini: De moeder van Karim heeft een project voor verstoten vrouwen. Die leven samen op het platteland en zorgen daar zelf voor het onderhoud. Dan kunnen kinderen ook langer naar school gaan. Wij nemen dan ook veel kleren mee en kookgerief en dingen als schriftjes. En de familie vindt het leuk als we typisch Belgisch koken. Bloemkool in witte saus en dat soort dingen, dus daarvoor gaan ook ingrediënten mee.
Karim: En chocolade voor mijn zus. En pindakaas, kaas en koffie.

Wat neem je weer mee terug?
Wini: We gaan altijd met een volle aanhangwagen daarheen, maar die raakt in Marokko helemaal leeg. Dus dan hebben we ruimte om die te vullen. Vorige keer hadden we die volgeladen met patatten, watermeloenen en kratten met appelsienen. De douane moest lachen. Alsof we een groentewinkel gingen beginnen. En we brengen altijd tajines mee, van dat mooie aardewerk.
Karim: En lampen. Van die Marokkaanse lampen. Dat is heel mooi s’avonds.

Waarom ga je terug naar Marokko deze zomer?

Karim: Om mijn ouders te zien, en mijn broers en zussen. Ik heb ook nog een opa en oma. Het is belangrijk dat de kinderen hen zien. Een keer per jaar is niet genoeg, maar beter dan niets. We gaan een keer per jaar met de kinderen, maar ik ga meestal ook nog een keer alleen, meestal reis ik terug voor het offerfeest.

Wini: Karims familie kan bovendien niet hierheen komen. Om vanuit Marokko naar hier te komen heb je nog steeds een visum nodig, en dat is lastig. Onze dochter heeft lang in het ziekenhuis gelegen na haar geboorte en toen hebben we een visum voor zijn ouders aangevraagd om hier te komen, maar dat werd hen geweigerd.

Waarom ging je weg uit Marokko?

Karim: In Marokko heb je geen kans op werk. En ik houd niet van de Arabische politiek in Marokko. Ik kom uit Al Hoceima in het noorden. Wij zijn geen Arabieren maar Riffijnen. Wij hebben onze eigen taal en cultuur. En we vragen om respect daarvoor.

‘Ik houd niet van de Arabische politiek in Marokko. Ik kom uit Al Hoceima in het noorden. Wij zijn geen Arabieren maar Riffijnen. Wij hebben onze eigen taal en cultuur. En we vragen om respect daarvoor.’

De protesten die je nu ziet in Noord-Marokko willen de situatie daar voor het voetlicht brengen. Het is begonnen met de dood van een visverkoper. Hij verkocht zwaardvissen, wat verboden is in Al Hoceima, terwijl het in de rest van Marokko wel mag. De politie heeft die vissen toen in beslag genomen en bij het afval gegooid. Dat was 6000 of 7000 euro aan vis. De verkoper heeft toen geprobeerd zijn waar uit de vuilniswagen te redden en is zelf vermalen.

Wini: Het sluimert echter al langer. Er is heel lang weinig geïnvesteerd in Al Hoceima. De regio is al lang in verval. De koning van Marokko heeft veel geïnvesteerd in het zuiden van Marokko, maar niet in het noorden. Toch zijn er ook wel wat veranderingen doorgevoerd. Zo wordt het Riffijns nu erkend als officiële taal en onderwezen.

Maar er is ook geld, bedoeld voor investering in de regio, dat in de verkeerde zakken verdwenen is. Marokko is nog altijd een beetje corrupt. Toch is er de laatste jaren meer geïnvesteerd in de streek. De koning heeft er een huis laten bouwen, dat zal wel een reden zijn voor de recente investeringen.

Karim: Wat we willen is dat er in Noord-Marokko een universiteit komt, werkgelegenheid en een goed ziekenhuis voor kankerpatiënten. In Al Hoceima hebben heel veel mensen kanker. Dat zoveel mensen in het noorden van Marokko kanker hebben is nog een restgevolg van de chemische wapens die Spanje en Frankrijk hebben ingezet toen ze in oorlog waren met Noord-Marokko.

Ziekenhuis

Mijn vader heeft ook kanker, maar voor zijn behandeling moet hij telkens van Al Hoceima naar Rabat voor de behandeling. Dat is een 9 uur durende busrit. De chemotherapie kost hem maandelijks 500 euro, toen hij een tijd geleden 35 dagen lang in Rabat moest zijn, heeft hij een appartement gehuurd waar hij alleen verbleef en hij moest alleen naar het ziekenhuis. Zelf ben ik toen een week bij hem geweest, maar andere familieleden konden niet meereizen.

In totaal was het kostenplaatje voor mijn vaders behandeling 45.000 euro. Nu gaat het gelukkig beter met hem. Voor veel mensen is het echter onmogelijk dergelijke bedragen neer te tellen voor chemotherapie of huur voor een appartement in Rabat. Daarom is het zo belangrijk dat er in Noord-Marokko ook een ziekenhuis komt, net als een universiteit en meer werkgelegenheid.

In Europa zijn dergelijke voorzieningen al veel langer vanzelfsprekend, hier kunnen mensen aan andere dingen denken. We zijn een beetje trieste mensen in Al Hoceima, want we hebben een trieste geschiedenis.

Waarom heb je voor België gekozen?

Karim: Eerst heb ik in Barcelona gewoond om te studeren. Uiteindelijk ben ik naar België gekomen, omdat ik hier al twee ooms had wonen. In andere Europese landen had ik geen familie, behalve in Nederland maar daar heb ik geen contact mee.

Wat zijn de grootste verschillen tussen Marokko en België?

Karim: In Marokko is geen organisatie. Als ik hier een nieuw paspoort wil aanvragen, ga ik gewoon naar het gemeentehuis met mijn oude paspoort en pasfoto’s. In Marokko moet ik het ene document na het andere gaan afgeven.

Wini: En nog wat geld om ervoor te zorgen dat je dossier behandeld wordt.

Karim: Ook op straat en op scholen zie je dat er geen organisatie is. Op school hebben de kinderen niets. Ze hebben daar niets om mee te spelen en zijn ook geen maaltijden voorzien of tussendoortjes en drankjes. Ze kunnen op school alleen zitten en studeren.

Als je zoiets moet regelen als een nieuw paspoort op het stadhuis zijn de mensen onvriendelijk tegen je in Marokko. Maar verder de zijn mensen er wel heel vriendelijk. In Al Hoceima nodigen mensen je bij je thuis uit, ook als ze je niet kennen. En daar vragen ze geen wederdienst voor. En het is er heel veilig. Er zijn geen dieven. Je kan er op straat slapen als je wilt.

‘Kinderen zien die culturele verschillen trouwens niet, dat merk je op school. Die maken geen onderscheid op basis van waar je vandaan komt. Maar volwassenen maken er altijd een probleem van.’

Kinderen zien die culturele verschillen trouwens niet, dat merk je op school. Die maken geen onderscheid op basis van waar je vandaan komt. Maar volwassenen maken er altijd een probleem van.

Voel je jezelf meer Marokkaan of Belg?

Karim: Ik ben geen Marokkaan. Ik ben Riffijn. Als een Belg me dit vraagt, zal ik zeggen dat ik me meer Belg voel. Maar als een Marokkaan het me vraagt zal ik zeggen dat ik Riffijn ben.

Wini: Je blijft als nieuwkomer natuurlijk op een wip zitten wat dat betreft. En wat is Belg zijn eigenlijk? Ik voel me ook geen Belg.

En wat mis je van thuis als je in België bent?

Karim: Mijn vader en moeder natuurlijk. En de bergen en de zee mis ik heel erg.

Het leven van een Riffijn

Zou je ooit permanent naar Marokko teruggaan om er weer te wonen?

Karim: Ik wil graag terug, maar er zijn altijd redenen om niet terug te gaan, ik heb hier kinderen. Ik bel wel heel vaak. Als ze me nodig hebben, moet ik snel kunnen reageren. Ik leef in twee werelden, dat is het leven van een Riffijn.

Wini: We zijn daar een huisje aan het bouwen, maar dat is niet om er te gaan wonen. Als we nu op vakantie gaan zitten we altijd bij de schoonfamilie. Die hebben zes kinderen die weer aanhang meebrengen en zelf kinderen beginnen te krijgen. Dus dat is wel heel veel volk en dan is het fijn als we ons eigen stekje hebben. En familie en vrienden van hier kunnen dan ook eens op bezoek komen.

Karim: Het huis van onze familie is bovendien aan een drukke straat. Dat is gevaarlijk voor de kinderen. Ons huis bouwen we in de natuur waar het een stuk rustiger is.