‘Mensen vergeten dat ook rolstoelgebruikers vluchteling kunnen zijn’

Ze is 18 en ze droomt ervan een astronaut te worden. ‘Het moet heerlijk zijn om door het luchtledige te zweven’, zegt ze. In werkelijkheid zit ze in een rolstoel en werd ze door de Balkan geduwd door haar oudere zuster, op weg naar asiel, onderwijs en hopelijk een betere toekomst.

Nujeen Mustafa is een Koerdisch meisje uit Kobani, maar ze groeide op in Aleppo. In 2015, juist voordat de stad in handen van IS viel, is ze met haar familie gevlucht naar Turkije. Haar ouders zijn daar gebleven omdat de reis te moeilijk voor hen was. ‘Mijn ouders zijn veel te oud, mijn vader is 75 jaar oud en mijn moeder 60.’

Nujeen Mustafa kreeg asiel in Keulen, in Duitsland, maar was even in België om voor het Europees Parlement te spreken over haar reis en de moeilijkheden die ze daarbij ondervond. ‘Ik zie het als mijn doel om op te komen voor de vluchtelingen.’

Wat hoop je te bereiken?

Nujeen Mustafa: Ik vind het gewoon zo erg dat ze blijken te vergeten dat mindervalide mensen ook deel uitmaken van de vluchtelingenstroom. Toen we in Griekenland aankwamen, kon ik niet in het hoofdkamp Moria blijven want daar hebben ze enkel tentjes. Ik werd overgeplaatst naar een ander kamp waar eigenlijk enkel vluchtelingen verblijven die in Griekenland asiel aanvragen. Daar kreeg ik een kamer met een toilet.

Door hier nu voor het Europees parlement te spreken, hoop ik duidelijk te maken dat wij, vluchtelingen en zeker mensen met een beperking, geen nummer zijn. Tijdens mijn tocht was het toilet een luxe, dat is toch niet normaal. Ik ken mensen die zelfs geen douche konden nemen.

‘Wij mensen met een beperking zijn de vergeten minderheid van de vluchtelingen.’

Ik wil hen eraan herinneren dat we naar Europa komen om te ontsnappen aan de oorlog en bommen. Wanneer we eindelijk in Griekenland aankomen, denkt iedereen dat al het lijden voorbij is, maar dan kom je in de kampen aan en realiseer je je dat het nog niét voorbij is. Wat ik probeer te zeggen is dat Europa gastvrij moet zijn. Het is zo erg in de kampen dat ik mensen ken die spijt hebben dat ze naar Europa zijn gekomen. Het is dus zeker moeilijk voor de mensen met een beperking die extra hulp nodig hebben.

Ben je veel mensen met een beperking tegengekomen?

Nujeen Mustafa: In Griekenland waren er veel die slechter af waren dan mij. Ik heb me vaak afgevraagd hoe ze doorheen de dag raakten, maar heb het hen nooit durven te vragen. Wij mensen met een beperking zijn de vergeten minderheid van de vluchtelingen.

Ik ga op reis en neem mee: mijn rolstoel

Hoe was de tocht naar Duitsland?

Nujeen Mustafa: Zeer moeilijk, vooral voor rolstoelgebruikers. Ik had overal blauwe plekken en ze deden zo veel pijn. Bovendien moesten we constant onze blaas ophouden omdat er nergens een toilet was. In mijn geval was het nog erger want ik heb assistentie nodig om naar het toilet te gaan. Gelukkig heb ik mijn zus die me helpt, maar zij is soms ook moe en heeft er dan geen zin in.

In Europa namen we vaak de trein, dat verkortte onze tocht. Uiteindelijk is het ons gelukt om in één maand van Griekenland naar Duitsland te gaan. De tocht was noodzakelijk omdat we een betere toekomst willen.

Heb je je eigen rolstoel meegebracht?

Nujeen Mustafa: Ja, je had de begeleiders in Griekenland moeten zien toen ze zagen dat ik een rolstoelgebruiker was. Ze waren in shock. De boottocht was wel gevaarlijk omdat de rolstoel de stof van de boot kon scheuren. Gelukkig is dat niet gebeurd. Het was ook een heel gedoe om de rolstoel aan boord te krijgen. We moesten het juiste moment kiezen zodat de rest het niet zou merken.

‘Ik had het gevoel dat ik tussen mijn familie en hun veiligheid stond.’

Op de boot zaten we met 38, mijn andere zus was er toen ook nog. Tijdens onze reis door Europa hebben we ons opgesplitst. Zij heeft met haar schoonfamilie een andere weg gekozen.

Hoe reageerden je ouders op de reis? Vonden ze het niet te moeilijk voor iemand zoals jij?

Nujeen Mustafa: We hebben er met de hele familie veel over gesproken. In Aleppo was ik vooral bezorgd over wat er zou gebeuren als we thuis moesten evacueren. ik had het gevoel dat ik tussen mijn familie en hun veiligheid stond. Daarom verlieten we Aleppo ook vroeg. Vandaag zou ik de reis niet meer kunnen maken door al de wegblokkades.

Eindelijk naar school

Vandaag woon je in Keulen, hoe is het daar?

Nujeen Mustafa: Ik vind het fijn. Ik ga naar school. Thuis kon ik niet naar school, mijn zussen leerden me lezen en schrijven en ik heb mezelf Engels geleerd door televisie te kijken en boeken te lezen. Ik houd van de Engelse klassiekers, mijn lievelingsboek is Gone With The Wind. Hopelijk kan ik volgend jaar naar het gymnasium gaan. Ik wil later fysica studeren zodat ik astronaut kan worden. Wist je dat ik zwaartekracht haat?

Spreek je vaak met je klasgenoten over waar je vandaan komt?

Nujeen Mustafa: Niet echt. Onze klas wordt trouwens de “buitenlandse klas” genoemd, ze bedoelen dit niet slecht hoor, er zitten namelijk slechts twee Duitsers in de onze klas. De meeste kinderen hebben dus ook een ouder die van het buitenland komt waardoor ik niet het gevoel heb dat ik speciaal ben. Ik ben daar een gewoon schoolmeisje.

Geen wij en zij, enkel ons

Je bent in oktober in Duitsland aangekomen. Dat betekent dat je ook nieuwjaar in Keulen hebt meegemaakt. Hoe heb je die tijd ervaren?

Nujeen Mustafa: Mijn hart was gebroken. Wat verkeerd is, is overal verkeerd en die mensen snappen niet dat ze onze reputatie daarmee ook aantasten. De situatie begon een beetje uit de hand te lopen want wij, vluchtelingen, waren schuldig tot onze onschuld bewezen werd. Ik zelf heb geen last gehad omdat mensen mensen met een beperking als onschuldig zien, maar ik heb wel al mensen gehad die tegen me zeiden dat ik beter niet naar bepaalde delen van Duitsland zou komen.

Alternative für Deutschland wordt steeds populairder met de aankomende verkiezingen. Volg je die?

Nujeen Mustafa: Ik volg het belangrijke nieuws, maar ik denk niet dat de verkiezingen een groot effect zullen hebben. Ik geloof wel dat alle vluchtelingen in een constante strijd zijn met Europa om aan te tonen dat we het wel waard zijn en dat we geen probleem zijn. We moeten stoppen met te zoeken wat ons verdeelt en focussen op wat ons samenbrengt. Ik poets ook elke dag mijn tanden en ga naar school. We moeten stoppen met het “wij-vs-zij principe”.

Had je op je tocht naar Duitsland ook het gevoel dat er een “wij en zij” was?

Nujeen Mustafa: Nee, iedereen hielp elkaar. Afghanen hebben zelfs geholpen met het dragen van mijn rolstoel. Enkel in het Griekse kamp waren er soms problemen omdat ze dachten dat wij, Syriërs, voorrang kregen bij de registratie. Wat niet waar is. Over het algemeen zag ik geen haat of wrok.

Bel je vaak met je ouders nu je in Duitsland bent?

Nujeen Mustafa: Ik spreek ze dagelijks. Ze zeggen me vaak: ‘Doe je best op school, wees een braaf meisje en maak ons trots.’ Ze moedigen me veel aan en zeggen dat ik sterk moet blijven. Ik merk dat ik verander nu ik in Duitsland woon, maar ik vind het niet erg. Ik wil graag verduitsen op intellectueel vlak, maar wil wel even chaotisch en spontaan blijven en mijn taal en traditionele gerechten eten. Duits voedsel is echt niet lekker.