Zakenvrouw worden in een land met een van de hoogste moordcijfers ter wereld

De burgeroorlog in El Salvador kostte van 1980 tot 1992 aan meer dan 75.000 mensen het leven en 8000 personen raakten vermist.

Een bendeoorlog en grote onveiligheid teisteren vandaag het Centraal-Amerikaanse land. Een recent rapport van Amnesty International beschrijft de Noordelijke Driehoek (Guatemala, Honduras en El Salvador) als een van de meest onveilige regio’s in de wereld, waardoor steeds meer mensen ‘noordwaarts vluchten om hun leven te redden.’

De emigratie tekende de meeste families en gaat vooral richting Verenigde Staten, maar ook in Mexico zoeken Salvadoranen beschutting.

Trump als president van de VS compliceert de trek noordwaarts. Illegale immigranten lopen het gevaar massaal het land uitgezet te worden. De muur, en vooral de strengere grenscontrole, maken de tocht nog gevaarlijker.

‘Velen keerden al terug’, zegt Sarai. Ze is niet positief over de situatie van haar land. Ze zegt rechtuit: ‘We gaan er niet over liegen, de situatie in El Salvador is slecht.’ Toch denkt ze dat er stap voor stap verandering kan komen. Ook Gloria en Marilyn zien in onderwijs en zich organiseren kansen voor zichzelf en hun kinderen.

Als deze vrouwen een voorbode zijn van de toekomst van hun land dan is er hoop.

Als deze vrouwen een voorbode zijn van de toekomst van hun land dan is er hoop. Gloria, Marilyn en Sarai zijn drie vrouwen die parallel met hun land hun persoonlijke toekomst herschreven.

De tranen maken plaats voor een glimlach en vooral, trots.

Gloria Isabel Ambrosio verloor haar ouders, een broer en een zus tijdens de burgeroorlog van de jaren tachtig. Ze woonde als oudste van vijf een tijd lang in een vluchtelingenkamp in buurland Honduras. Vandaag is ze moeder van vier en mede-eigenares van een bedrijf van natuurlijke shampoos en schoonheidsproducten.

Marilyn Yesenia Espinoza is moeder van twee en runt samen met drie andere vrouwen een bedrijf van fruitwijnen. De jonge Sarai Bernarda Argueta startte een innovatief Italiaans geïnspireerd eetcafé met de steun van haar familie.

Deze drie vrouwen vertellen hoe ze zichzelf vandaag, meer dan echtgenote en moeder, zakenvrouw kunnen noemen. De sleutel van hun succes: doorzettingsvermogen, gemeenschapsgevoel, samenwerken, en van de noodzaak gebruik maken om hun droom te verwezenlijken.

Trias ondersteunt de vrouwen via lokale partnerorganisaties. Op 8 maart, Internationale Vrouwendag, nam een van hen de WOMED Award Zuid van Markant, Unizo en Trias in ontvangst. De prijs is een bekroning voor vrouwelijke ondernemers en een belangrijke erkenning van hun strijd. Hun verhaal:

Wat betekent het vrouw te zijn in Latijns-Amerika en El Salvador?

Marilyn: Vrouw zijn in Latijns-Amerika is een uitdaging. Er is veel machismo. Als vrouw, en moeder, moet je de kansen die zich voordoen grijpen en vooruitgaan.

Sarai: Ze hebben ons opgevoed om thuis te blijven, om onze kinderen groot te brengen, enkel dat. Er zijn veel mishandelde vrouwen, zowel fysiek als psychologisch. Mijn mama kon nooit studeren want niemand vond het nodig. Meisjes laten studeren was verloren moeite.

Ik heb als jonge vrouw altijd geprobeerd voor mezelf op te komen. Ik ben uit dit “sjabloon van de vrouw” gestapt en heb mijn eigen weg gezocht. Ik kom uit een landelijke zone in El Salvador maar besliste te studeren in de stad. Op dat moment veranderde mijn kijk op de wereld. Ik zag dat ik meer kon verlangen.

Is het moeilijker voor meisjes in landelijke gebieden?

Sarai: Ja, het grootste probleem is toegang tot studies. Eerst is er de economische barrière en dan de plek waar je woont. De wegen zijn van aarde en het is moeilijk je te verplaatsen.

‘Als mannen al kwetsbaar zijn voor het geweld, dan zijn wij het als vrouwen nog veel meer.’

Als mannen bovendien al kwetsbaar zijn voor het geweld, dan zijn wij het als vrouwen nog veel meer. Ondanks de moeilijkheden gaan we het huis uit en vechten we er voor om brood op de tafel te krijgen.

Gloria: Vrouw zijn betekent in mijn land moeder, echtgenote, huishoudster en huisvrouw zijn. Vandaag, als onderneemster en met een opleiding, identificeer ik mij ook als een vrouw met kansen. Ik voel me trots als vrouw.

Er zijn duizenden alleenstaande moeders in mijn land als gevolg van het conflict. Er zijn veel jongeren zonder ouders. Veel jongeren trokken naar de VS. De moeders leden hier veel onder, vrouwen ver van hun kinderen, hun man.

Ook ik heb een zoon in het buitenland. Het is spijtig, mijn land heeft erg geleden onder het conflict. Als moeder heb je niet altijd de financiële middelen om een studie aan je kinderen te bieden, en er zijn geen kansen. Onze kinderen zagen zich verplicht te emigreren.

Hoe komt het dat jullie in deze moeilijke situatie vooruit gingen? Hoe kwamen jullie terecht op dit punt in jullie leven als finalisten van de Womed Award Zuid?

Gloria: Ik ben hier dankzij de herinnering aan mijn ouders. We leefden op het platteland en mijn ouders hadden geen economische middelen. We waren met negen kinderen, waarvan twee overleden vanwege het conflict, en van één broer weten we niet wat hem overkwam.

Mijn vader zei tegen mij als kind: ‘Leer lezen, het zal je helpen. Als ik in deze oorlog sterf, laat mijn kleintjes niet achter, of je nu trouwt of niet, laat ze niet in de steek.’ En ik ben mijn belofte nagekomen. (een mix van emoties overmant Gloria)

Mijn beide ouders overleden tijdens de oorlog, in december. Het was heel hard. Ik was amper dertien jaar, met vijf kleinere broers en zussen. Ik heb ze opgevoed en ben mijn belofte nagekomen. Lezen kon ik dus dankzij mijn papa. Ik volgde wel enkele jaren school, maar de burgeroorlog verhinderde mij om verder te studeren.

Ik ben hier, omdat ik later in een opleidingsproject stapte en deel ging uitmaken van een vrouwencollectief. Ik ben hier, omdat ik wist wat ik wilde bereiken. Ik ben hier, omdat ik mijn ziel legde in wat ik graag deed.

Mijn eerste dochter werd geboren in 1984, midden in de burgeroorlog. Het was heel moeilijk zo een thuis op te bouwen. Later werkte ik in verschillende coöperaties en organisaties. Toen mijn kinderen gingen studeren wilde ik niet achterblijven. Mijn laatste zoon studeerde af en ik zei: ‘Nu zijn jullie groot, en nu ik voor jullie heb gevochten ga ik zelf studeren.’

‘Ik ben hier, omdat ik wist wat ik wilde bereiken. Ik ben hier, omdat ik mijn ziel legde in wat ik graag deed.’

Ik voel me gelukkig want ik heb mijn doel bereikt en ook mijn kinderen behaalden hun diploma. Vandaag krijgen jongeren, ook meisjes, meer kansen om te studeren. Sinds 2013 werk ik bij Vrouwen in Harmonie met de Natuur, een initiatief dat producten voor persoonlijke hygiëne maakt.

De kans om mij te organiseren samen met andere vrouwen heeft mij enorm vooruit geholpen. We zijn zeven vrouwen, allemaal met kinderen, die ook deel uitmaken van de micro-onderneming.

Toen we een kapitaal hadden opgebouwd kochten we de professionele potjes. We maakten de etiketten, registreerden het merk en legaliseerden Vrouwen in Harmonie met de Natuur, met logo en alles erop en eraan.In het begin was het moeilijk. Onze eerste oplage bestond uit veertig flessen shampoo. We startten met softdrinkflesjes om de shampoo in te verkopen.

Marilyn: Er zijn niet altijd financiële middelen of de juiste omstandigheden om een zaak op te bouwen. Maar samen staan we sterker dan alleen.

Mijn persoonlijke motivatie heeft haar wortels in het hebben van een hekel aan onrechtvaardigheid. Ik was dochter tussen vijf zonen. Mijn kindertijd bestond uit kuisen, tortilla’s maken en borden wassen, terwijl mijn broers aan het spelen waren. Dat maakte mij verdrietig, maar vanaf het moment dat ik zelf kon beslissen zei ik: ‘Het leven van mijn dochters zal anders zijn!’

‘Het leven van mijn dochters zal anders zijn!’

Een vriendin zei: ‘Vrouwen, waarom organiseren we ons niet en vragen we organisaties ons te helpen ons leven te veranderen.’

Ik wilde niet dat het patroon dat mijn moeder voor mij uitstippelde zich herhaalde. Ik hou van mijn moeder en het was niet haar schuld. Maar we moesten ons als vrouwen organiseren om de situatie waarin we ons bevonden te veranderen.

Het gaat om een verandering die begint bij mij thuis met mijn kinderen, en binnen de gemeenschap.

Een belangrijke stap was de economische empowerment van onze organisatie. Nu kan ik zelf beslissen over wat ik doe met mijn geld. We hangen niet af van een man, van onze partner. We tonen aan onze kinderen dat vrouwen ook onafhankelijk kunnen zijn, dat we kunnen beslissen over ons leven, over ons lichaam en over wat we wel of niet willen kopen.

Sarai: Ik kom van een familie met vooral vrouwen. Het grootste deel van mijn kindertijd was mijn vader er niet. Hij moest emigreren om ons een kans te geven, zodat we naar de universiteit konden.

Ik was het moe. Ik wilde niet meer gescheiden zijn van mijn familie. Ik ben de vijfde dochter en het was heel moeilijk voor mij om aan te zien hoe mijn vader en zussen moesten emigreren om iets te maken van hun leven. Mijn familie was incompleet.

Mijn vader is nu terug in het land. Dankzij hem, dankzij al zijn inspanningen kan ik mijn dromen waarmaken. Hij zette alles op het spel voor mij. Hij is vader van dochters, en heel liefdevol, hij weet dat wij als vrouwen evengoed capaciteiten hebben en hij houdt van ons.Er ontbreekt een deel van mij, en daarom vecht ik.

Dus mijn droom, mijn motor, is mijn familie te herenigen. Ik heb mijn zussen al heel lang niet meer gezien. Ik wilde niet dat mijn echtgenoot ook het land moest verlaten om rond te komen.

Dat is mijn drijfveer. Ik wil niet meer dat mijn familie gescheiden is. Ik wil geen kinderen meer gescheiden zien van hun ouders. Het is iets dat mij veel pijn heeft gedaan in mijn kindertijd, en ik wil dit mijn dochter niet aan doen.

Gloria: Ik dacht altijd dat ik het land uit zou moeten. Ik was van plan naar de Verenigde Staten te gaan. Maar op een dag voelde ik god en wilde ik mijn kinderen niet verlaten. Ik kreeg in 2013 de kans op een nieuw beroep

Jullie hebben ieder jullie eigen verhaal, maar er is overeenkomst in de organisatie, het familiale, opgroeien in gemeenschap. Is dit kenmerkend van waar jullie vandaan komen?

Gloria: In mijn kindertijd was er geen geld. Het enige wat we kenden was werken voor iedereen, samen vooruitgaan. Ik keerde terug naar El Salvador en we organiseerden ons. Zich organiseren ken ik van mijn kindertijd.

Sarai: Misschien hebben vrouwen in Europa niet zo’n noodzaak om zich te organiseren als vrouwen in El Salvador. Wij zien dat samenwerken de enige manier is om vooruit te komen.

Marilyn: Er is een hefboomeffect. Wij vertegenwoordigen vandaag op de uitreiking van de WOMED Award andere groepen vrouwen. Voor hen is dit ook heel belangrijk. We stellen een land voor dat groeit. Wij zijn gegroeid, als agentes de cambio, veranderingsactoren.

Het effect van de ontwikkelingssamenwerking is niet alleen dat wij, drie vrouwen, vorming kregen. Maar het heeft invloed op alle vrouwen rondom ons, op onze dochters, op zij die voor ons werken.

Hoe zien jullie El Salvador vandaag? En met de veranderingen in de migratiepolitiek in de Verenigde Staten, kan het de goede weg op gaan?

Gloria: Voorheen hadden wij als vrouwen die niet studeerden geen kansen in El Salvador. Vandaag zorgen opleidingsprogramma’s in het land ervoor dat wij ons als vrouwen voorbereiden.

Sarai: We bevinden ons in een overgangsfase. Maar we mogen niet stilstaan. Het moet een continu proces zijn. Het gaat niet goed met ons land. We gaan onze ogen er niet voor sluiten. Morgen is niet opeens alle misdaad, alle moorden en alle onveiligheid weg.

Er zijn zaakvoerders van bedrijven die betalen zodat bendeleden hen niet vermoorden. Dat is een realiteit waar we dagelijks mee moeten leven, en dat zal zich niet van de ene op de andere dag oplossen. Als wij zelf geen verandering uitdragen zal het land ook niet vooruitgaan.

We zijn alert. Er zijn al veel migranten teruggekeerd naar El Salvador. De enige weg is ons te organiseren. Wat gaan al deze teruggekeerde migranten doen in ons land? Als we niets ondernemen komen we in een enorme crisis terecht.

‘Met onze bedrijven kunnen we werk voor de teruggekeerde migranten creëren.’

Met onze bedrijven kunnen we werk voor de teruggekeerde migranten creëren. Tegelijkertijd kunnen wij dit natuurlijk wel zeggen, maar als we de steun van de overheid niet krijgen kunnen we geen grootse veranderingen brengen.

We moeten stap voor stap vooruit. Misschien komen er zo voor mijn kinderen, mijn kleinkinderen betere tijden.

Gloria: Het is niet gemakkelijk. Wij zeggen in El Salvador dat we in de nasleep van de burgeroorlog leven. Vandaag leven we met de marras (bendes in Centraal-Amerika), er is corruptie, dat is onze nieuwe oorlog.

Marilyn: Ik beweeg me niet te veel in de politiek. Ik kan zelf een agent van verandering zijn. Welke regering er ook aan de macht is, ik moet vechten om mijn doelen te bereiken. Het is een heel moeilijke situatie.

En de winnares van de Womed Award Zuid is… Gloria

Gloria: ‘Wij komen uit landelijke gebieden waar er veel medicinale planten zijn: aloe vera, rozemarijn,… We grepen onze kans en lanceerden een product. We moeten alleen de fabriek nog bouwen. Als we die stap zetten, gaan we nog meer vooruit en kunnen we onze producten exporteren. Dat is onze droom.’

En zo creëren vrouwen in El Salvador leven, niet alleen als moeders, maar als zakenvrouwen die hun familie, gemeenschap en land vooruithelpen.

De moordcijfers in El Salvador daalden in 2012 sterk naar aanleiding van een overeenkomst tussen verschillende bendes. In 2014 stond het akkoord op wankelen en stegen de moordcijfers terug tot aantallen ongezien sinds de burgeroorlog. In april afgelopen jaar kondigden de straatbendes een ‘anti-agressie pakt’ aan en voerde de overheid maatregelen door tegen het geweld. Het aantal moorden daalde weer.