1,5 miljoen Vlamingen bedreigd bij kernramp in Doel

Kort na Fukushima kwam het gerenommeerde Max Planck Instituut met een nieuwe risicoberekening van kerncentrales. Het resultaat daarvan was dat de kans op een ernstige kernramp tweehonderd keer hoger ingeschat werd dan voordien realistisch geacht werd. Het Instituut besluit dat een bijzonder ernstig ongeval met kerncentrales elke tien tot twintig jaar verwacht moet worden.

Doel is veruit de meest kwetsbare nucleaire site in Europa.

Dat is een alarmerende vaststelling, zeker voor de stad Antwerpen die op niet meer dan 12 km van de vier kerncentrales in Doel ligt.

Tel daar nog de enorme concentratie aan chemische bedrijven met uiterst explosieve en giftige stoffen bij, die allemaal binnen de onmiddellijke straal van minder dan 10 km van Doel liggen, en de noodzaak aan goede noodplannen – of een radicale kernuitstap – wordt nog duidelijker.

Doel wordt beschouwd als één van de zes meest kwetsbare nucleaire sites en veruit de meest kwetsbare in Europa. Met 9 miljoen inwoners binnen een straal van 75 km is Doel de Europese centrale die in het meest dichtbevolkte gebied ligt. Het aantal mensen dat binnen een straal van 30 km van Doel woont, ligt rond het 1,5 miljoen. In Tsjernobyl waren dat er 116.000, in Fukushima 170.000.

Hoe groot is de noodplanzone?

Antwerps gouverneur Cathy Berx zegt dat de Belgische en provinciale betrokken diensten volop bezig zijn met een aanpassing van het Bijzonder Nood- en Interventieplan (BNIP), op basis van de ervaringen in en lessen uit Fukushima in 2011. Ze is ervan overtuigd dat die plannen maximaal rekening houden met wat er fout kan gaan bij een kernramp – en dat is heel veel, zo bleek opnieuw in Fukushima.

In de huidige Belgische nucleaire noodplanning is de perimeter voor de “noodplanzone”, vastgelegd op 10 km. Voor bedrijven en personen binnen die zone worden acties als schuilen en evacuatie vooraf geoefend en voorbereid. Niet toevallig valt Antwerpen zelf net daarbuiten. Of het nieuwe BNIP daar verandering in zal brengen, kan Berx nog niet bevestigen. ‘Maar het is natuurlijk niet zo dat de zone die buiten die eerste perimeter valt uitgesloten is van evacuatie. Indien nodig zal daar uiteraard ook toe overgegaan worden.’

In de tweede zone, binnen een perimeter van 20 km,  worden preventief jodiumtabletten verdeeld, om de kans op schildklierkanker bij inademing van bestraalde deeltjes, ter vermijden of te verkleinen . Die voorzorgsmaatregel zou Berx – als het aan haar ligt – uitbreiden naar de hele Belgische bevolking. De inname gebeurt immers best zes uur voordat iemand gecontamineerde deeltjes inademt, dus je moet de pillen sowieso in huis hebben in noodgeval.

Evacueren

Antwerpen stad heeft tienmaal zoveel ziekenhuizen als de getroffen zone rond Fukushima, met in totaal 7500 bedden.

Eloi Glorieux van Greenpeace heeft er een hard hoofd in. ‘Een stad als Antwerpen kan je niet à l’improviste evacueren. Elke stad heeft natuurlijk zijn eigen rampenplan, en voor kleine incidenten zal dat wel werken. Dan kan je een bepaalde straat evacueren. Maar bij een kernramp moet alles en iedereen tegelijk geëvacueerd worden. Alle straten, alle scholen en bedrijven, alle ziekenhuizen… Om de omvang van zo’n operatie duidelijk te maken: Antwerpen stad heeft tienmaal zoveel ziekenhuizen als de getroffen zone rond Fukushima, met in totaal 7500 bedden.’

Gouverneur Berx vermeldt in dat verband het interessante cijfer dat er in Fukushima in 2011 geen doden door directe straling gevallen zijn, wel 60 doden bij onoordeelkundige evacuatie van ziekenhuizen.

De meeste mensen evacueren spontaan, en dat is een goede zaak, zegt gouverneur Berx. Ze gaan logeren bij vrienden of familie. ‘Volgens onze berekening duurt het een kleine week om een stad als Antwerpen te evacueren. Die tijd heb je normaliter wel bij een kernramp.’

Jan Van de Putte van Greenpeace International deelt dat optimisme van gouverneur Berx niet. ‘In Fukushima zijn mensen in de verkeerde richting en naar veel te dichtbij gelegen sites geëvacueerd’, zegt hij. ‘Zelfevacuatie is dus niet zo eenvoudig.’

Cathy Berx beklemtoont nog eens dat er plannen klaarliggen voor een rampscenario. ‘Op zo een moment is het evident dat alle wegen naar de stad enkel nog gebruikt kunnen worden om weg te rijden uit de stad.’ Maar ook dat is moeilijker om te realiseren dan het klinkt, betoogt Eloi Glorieux. Bij Three Mile Island werd de evacuatie bevolen van een zone van 5 mijl, maar iedereen binnen een straal van 20 km sprong in zijn auto, waardoor de wegen geblokkeerd werden en de mensen die echt weg moesten, geblokkeerd werden.

Bovendien moeten die voertuigen gecontroleerd worden op radioactief stof en eventueel afgespoten worden. ‘Er zijn momenteel maar enkele portailles beschikbaar om auto’s te decontamineren, en die kunnen elk maar zes auto’s per uur aan.’

Het failliet van België

Een kernramp in Doel kost België tussen 740 en 1400 miljard euro

Greenpeace bestelde een studie om ook de economische effecten van een kernramp in Doel te becijferen, iets wat volgens Glorieux nog geen enkele overheid in België had laten doen. Voormalig Bond Beter Leefmilieu kopstuk en sp-a senator Bart Martens voerde die studie uit en kwam voor de twee worst case scenario’s uit op een economische kost tussen 740 en 1400 miljard euro. Dat is heel wat hoger dan de geschatte impact van de Fukushima-ramp in Japan (215 miljard euro) of de gesimuleerde impact van een vergelijkbaar ongeval in Frankrijk (430-760 miljard euro).

De kost van een zware kernramp in de kerncentrale van Doel wordt geraamd op 200% tot 370% van het BBP van België. In Japan kostte de Fukushima-ramp ongeveer 10 procent van het bbp.

Eerst oompjes kinderen

De ramp in Fukushima leerde ons nog een belangrijke les, zegt Jan Van de Putte van Greenpeace International, namelijk dat er kettingreacties kunnen ontstaan tussen de verschillende reactoren. Ook in Doel zou dat kunnen gebeuren want er staan vier kernreactoren die elkaar kunnen beïnvloeden. En ook als er een ongeluk gebeurt in één van de chemische bedrijven in de haven, kan dit een kernramp veroorzaken.

Werknemers en veiligheidsmensen brachten eerst hun familie in veiligheid vooraleer hun taken op de site op te nemen.

Peter Konings, als vakbondsafgevaardigde actief binnen het Comité voor Veiligheid en Preventie op Total Antwerp Oleofins, is er zelfs zonder die nucleaire kettingreactie allesbehalve gerust op: ‘Total ligt binnen de 10 km-zone rond de kerncentrale van Doel en er zijn geen nucleaire noodplannen.’ Gouverneur Berx spreekt dat tegen. Volgens haar heeft elk chemisch bedrijf in de Antwerpse haven eigen noodplannen en een noodplan bij nucleair ongeval. Die plannen worden volgens Berx ook geoefend.

Konings vindt die noodplannen echter papieren oefeningen. Uit een ervaring met stroomuitval in 2000 besluit hij dat de meeste mensen bij reële en acute dreiging zullen vluchten, in plaats van ter plaatse te blijven om erger te voorkomen.

De gouverneur gelooft dat de mensen hun verantwoordelijkheid zullen opnemen en niet weg zullen lopen. ‘Ze zullen een veilige shut-down van hun bedrijf verzekeren, maar misschien ben ik naïef’, geeft ze toe. Eloi Glorieux verwijst naar het ongeval in Three Mile Island, waar zowat alle werknemers en veiligheidsmensen eerst hun familie in veiligheid gebracht hebben, vooraleer hun taken op de site op te nemen.’

Les geleerd

Voor de mensen van Greenpeace is het eigenlijk evident dat de beste les van Fukushima is wat de Duitsers en de Japanners eruit geleerd hebben: doe een versnelde uitstap uit kernenergie vooraleer een kernramp zorgt voor een versneld einde aan dit land en zijn bewoners. Bovendien blijkt het licht ook in Japan niet uit te gaan, ook al zorgde kernenergie voor de ramp van 2011 voor een derde van de elektriciteit in Japan.

Die plotse transitie naar een atoomvrije energievoorziening werd volgens Van de Putte mogelijk gemaakt door een combinatie van drie elementen: ‘40 procent door energiebesparing, 40 procent door gascentrales en 20 procent vervuilende steenkool- en oliecentrales.’ De huidige regering Abe wil een deel van de kerncentrales opnieuw opstarten, maar volgens Van de Putte blijft de bevolking vierkant tegen.

Gouverneur Berx voegt daar alleen aan toe dat het realiseren van hernieuwbare energie in een dichtbevolkt NIMBY-land als Vlaanderen ook allesbehalve makkelijk is, tot haar persoonlijke spijt.

Gie Goris leidde het debat ‘Geen Fukushima aan de stroom!’ gisteren (10/03/2015) georganiseerd door Greenpeace.