Jakarta zinkt: ‘Oplossing Nederlandse bedrijven catastrofaal voor lokale gemeenschappen’

Jakarta zakt elk jaar met een paar centimeter. Door de snelle bevolkingsgroei wordt er te veel water opgepompt uit de grond, waardoor de grond zakt en de stad steeds kwetsbaarder wordt voor overstromingen. Bovendien stijgt de zeespiegel door klimaatverandering waardoor overstromingsgevaar nog toeneemt.

Als oplossing hebben Nederlandse bedrijven, met financiële ondersteuning van de Nederlandse overheid, een plan ontwikkeld dat ze in 2014 aan de Indonesische overheid voorstelden. Dit plan heeft als oplossing een lange zeedijk en kunstmatige eilanden te bouwen.

Drie ngo’s, SOMO, TNI en Both ENDS, zijn tegen het plan. Ze zeggen dat het plan, National Capital Integrated Coastal Development (NCICD), een schijnoplossing is. ‘Het pakt niet de dieperliggende oorzaken aan, zoals de afwezigheid van goede drinkwatervoorzieningen in de stad, zegt Roos van Os, medewerkster van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). De ngo richt zich op duurzame ontwikkeling voor zowel sociaal, ecologisch als economisch vlak.

Als protest hebben de drie ngo’s een rapport - Social justice at bay, De gevolgen van kustbescherming in Indonesië en de rol van Nederland - geschreven. ‘We willen dat de Nederlandse overheid het ontwikkelingsbudget besteedt aan dingen die goed zijn voor de mens en het milieu en niet het Nederlandse bedrijfsleven, zoals in dit project’, zegt Roos van Os.

Failliete boeren

Het NCICD-plan dat Jakarta moet beschermen tegen overstromingen, zou desastreus zijn voor de lokale gemeenschappen en het milieu.

Zo zegt het rapport dat vissers nu al inkomsten verliezen door de al bestaande kunstmatige eilandjes. De baai wordt steeds meer verontreinigd doordat er dertien rivieren in uitmonden. Die rivieren zijn zwaar vervuild met afval, zware metalen en chemicaliën. De mangrovebossen en het zeeleven in de baai zijn daardoor al ernstig beschadigd.

 ‘Dat er een oplossing moet komen, is duidelijk, maar geen enkele maatregel heeft effect als het zinken van de stad niet eerst wordt gestopt’, zegt Katrin McGauran van SOMO.

Zo zal de economische ongelijkheid nog meer stijgen. De vissers kunnen geen vis meer vangen waardoor de kloof tussen arm en rijk nog groter wordt. Het kunstmatige eiland moet de stad vergroten en extra woningen aanbieden, maar die zijn enkel voor de rijke en middenklassers beschikbaar.

Door de toekomstige zeedijk worden inwoners in een deel van Jakarta verplicht te verhuizen. ‘Zij kunnen zeer waarschijnlijk niet in de nieuwe gebouwen van het toekomstige eiland wonen omdat de huurprijzen daar te hoog zullen zijn’, zegt Roos van Os.

De drie ngo’s willen wel een oplossing, maar ze vinden dat het hoofdprobleem, de verzakking van de stad, op de eerste plaats moet komen. ‘Dat er een oplossing moet komen, is duidelijk’, zegt Katrin McGauran van SOMO, ‘maar geen enkele maatregel heeft effect als het zinken van de stad niet eerst wordt gestopt.’

Privatisering is de oorzaak

Achttien jaar geleden heeft Indonesië haar drinkwatervoorzieningen geprivatiseerd. ‘Dat heeft het probleem verergerd,’ zegt Satoko Kishimoto van Transnational Institute (TNI). TNI, een internationale denktank voor progressieve politiek, wil dat de overheid weer eigenaar wordt zodat het probleem sneller opgelost kan worden.

‘Lokale groepen willen en kunnen prima bijdragen aan verbetering van de publieke drinkwatervoorziening en aan het opschonen van bovenstroomse rivieren’, zegt Satoko Kishimoto. De drie ngo’s pleiten dat de Nederlandse overheid erop toeziet dat alles correct verloopt.

‘Nederland is hypocriet’

De Nederlandse overheid is schuldig aan het niet volgen van haar eigen normen. Zo staat in het rapport dat er geen rekening werd gehouden met de lokale gemeenschappen, ze geen inspraak kregen in het project en ze ook niet worden vergoed voor geleden schade.

‘Het zou logisch zijn als de Nederlandse regering bij het steunen van Nederlandse bedrijven in het buitenland, dezelfde normen hanteert als in het eigen land.’

‘Het zou logisch zijn als de Nederlandse regering bij het steunen van Nederlandse bedrijven in het buitenland, dezelfde normen hanteert als in ons land’, zegt Giacomo Galli van Both ENDS. De ngo werkt aan een duurzame en eerlijke wereld.

In 2016 stuurde de “Save the Jakarta Bay Coalition” minister-president Rutte een brief waarin ze hun zorgen over het bouwproject uitte en vragen om druk uit te oefenen op de Indonesische regering. ‘Er is nooit een officiële reactie naar de coalitie gestuurd , zegt Roos van Os.

De bedrijven die het bouwproject verwezenlijken zijn over het algemeen Nederlandse bedrijven. De Nederlandse regering heeft hen daarom in 2015 acht miljoen euro aan subsidies gegeven, waarvan 7,5 miljoen afkomstig is van Ontwikkelingssamenwerking.

‘De Nederlandse overheid had een impact assessment moeten maken’, zegt Roos van Os. ‘Het doel van ontwikkelingssamenwerking is om armoede te bestrijden en lagere inkomensgroepen positief te versterken. Daar is hier geen sprake van.’