Wat vinden Belgische politici van humanitaire visa voor Syriërs?

208 humanitaire visa in 2014

In bijzondere situaties en om humanitaire redenen, bijvoorbeeld de toegang tot medische zorgen, kan iemand een humanitair visum aanvragen om naar België te komen. Terwijl in 2013 slechts 55 positieve en 51 negatieve beslissingen werden genomen over aanvragen van humanitaire visa, steeg het aantal aanvragen in 2014. Volgens Katrien Jansseune, woordvoerster van staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Theo Francken, bedroeg het aantal aanvragen van humanitaire visa in 2014 393. Er werden 315 beslissingen genomen, waarvan 208 positieve. Voor de volledigheid: die beslissingen konden ook betrekking hebben op aanvragen die reeds in 2013 werden gedaan. En nog: het cijfer omvat alle aanvragen, ook niet-Syrische aanvragen.

Een groep Brusselse burgers ondernam op 19 juni jongstleden een bijzondere actie.

Ze legde bij de Belgische ambassade in Ankara de aanvragen neer voor een humanitair visum voor twee Syrische families die hun woonplaats ontvluchtten.

De groep garandeert om de families tijdens hun wachtverblijf in Turkije en – indien de visumaanvraag goedgekeurd wordt – bij aankomst in België moreel en financieel mee te ondersteunen.

In de eerste plaats wil het burgerinitiatief solidair zijn met Syrische vluchtelingen in nood. In de tweede plaats wil de groep de Belgische politici een signaal geven en oproepen tot meer solidariteit van bovenaf. Wat vinden de Vlaamse politieke partijen?

Nahima Lanjri, CD&V

‘We tellen minder dan 0,2 procent Syrische vluchtelingen onder de Europese bevolking’

In april hield Nahima Lanjri (CD&V) al een pleidooi in de Kamer om meer humanitaire visa te verstrekken. ‘Dit biedt een specifieke groep mensen die bescherming nodig hebben, een bijkomend instrument’, zegt Lanjri vandaag.

‘Slechts 200.000 van de vijf miljoen Syrische vluchtelingen bevinden zich in Europa.’

België verleende tot nu vooral humanitaire visa aan Syriërs die (familie)banden hebben met België en die niet in aanmerking komen voor gezinshereniging. ‘Maar wanneer vrienden of kennissen garant willen staan, is dat ook een piste’, aldus Lanjri.

De CD&V-volksvertegenwoordiger verwijst naar Duitsland dat vorig jaar 5000 humanitaire visa toegekend zou hebben. ‘Tegelijk blijft het humanitaire visum nog steeds een beperkte oplossing voor de enorme Syrische vluchtelingencrisis. En het blijft een gunst - geen recht - die onder de discretionaire bevoegdheid van onze staatssecretaris valt.’

‘Volgens het spreidingsplan van Jean-Claude Juncker moest België 1363 vluchtelingen overnemen van Italië en Griekenland, en 490 mensen bescherming bieden via hervestiging. Dat valt dus onder de 550 plaatsen die we reeds hebben voorzien voor hervestiging, al mag dat er voor onze partij bovenop.’ Ter info, op de Europse migratietop op 25 juni (die na dit interview plaatsvond) werd het plan afgevoerd om de 60.000 vluchtelingen volgens een Europese verdeelsleutel op te vangen.

‘Slechts 200.000 van de vijf miljoen Syrische vluchtelingen bevinden zich in Europa. Dat is nog een pak minder dan een halve procent van de Europese bevolking. Sommige lidstaten nemen wel hun verantwoordelijkheid, andere steken hun kop in het zand. Zweden heeft bijvoorbeeld 24,4 vluchtelingen op 1000 inwoners, Malta 17,5, Luxemburg 12,6. België zit met 8,3 hoger dan Duitsland (5,3) maar kan dus beter.’

Wouter De Vriendt, Groen

‘Verontwaardiging en beloften regering klinken hol als je de beschamend lage budgetten voor ontwikkelingssamenwerking en conflictpreventie bekijkt’

‘Terwijl iedereen de mond vol heeft over “het probleem bij de bron aanpakken”, tonen de nationale cijfers van humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking een totaal andere houding’, zegt Wouter De Vriendt. ‘Het budget van ontwikkelingssamenwerking zal tegen het einde van de regeerperiode gekrompen zijn tot 0,38 procent van het Bruto Nationaal Inkomen, in plaats van de wettelijk vastgelegde 0,7 procent. Dat is het laagste in 17 jaar.’

‘Men vergeet het onderscheid te maken tussen oorlogsvluchtelingen en asielzoekers.’

‘Ook het budget van conflictpreventie zakt dit jaar van 12 miljoen euro in 2014 naar 5 miljoen euro. Met deze cijfers in het achterhoofd klinkt de verontwaardiging van de regering hol. De meerderheidspolitici zouden het schaamrood op de wangen moeten krijgen’, aldus De Vriendt.

Groen stelde eerder al voor om het aantal plaatsen voor hervestiging te verdubbelen van 300 tot 600. Met 550 hervestigingsplaatsen benadert België dit getal sterk.

Het debat behoeft ook nuance, aldus De Vriendt. ‘Men vergeet het onderscheid te maken tussen oorlogsvluchtelingen en asielzoekers. De Syrische vluchtelingen zijn niet op zoek naar permanente verblijfplaatsen maar naar tijdelijke veiligheid.’

Groen roept op om extra (financiële) inspanningen te leveren voor betere opvang in de buurlanden, waar de opvangkampen verzadigd zijn, èn om tijdelijke opvang op eigen boden te vergroten, via het tijdelijke verblijfstatuut van subidiaire bescherming. ‘Ook ten tijde van de Kosovo-vluchtelingencrisis creëerde ons land de mogelijkheid van tijdelijke humanitaire bescherming. Gelet op de capaciteit van vrijstaande opvang in Fedasil, kan België 3000 vluchtelingen tijdelijk opvangen.’

De Vriendt verwijst naar een rapport van Oxfam (maart 2015). Oxfam rekende uit welke inspanningen landen moeten leveren om het ‘minimale scenario te halen’. Daarbij zouden 95 procent van de vluchtelingen worden opgevangen door de buurlanden en slechts vijf procent door de rijke landen. ‘België zou dan 1495 mensen moeten opvangen, in plaats van 550. We doen dus te weinig.’

Monica De Coninck, s.pa

‘Belgische hulp aan Syrië is een peulschil vergeleken met wat we uitgeven voor onze F16’s’

De Coninck wil dat België meer legale en veilige manieren vindt om vluchtelingen die in ons landbescherming zoeken te helpen. ‘In die zin is een humanitair visum een goed alternatief.’ De Coninck verwijst ook naar de humanitaire toelatingsprocedure van de UNHCR. ‘Dat bestaat al en via die procedure kunnen vluchtelingen een veilig overkomen en een tijdelijk verblijfsrecht voor oorlogsvluchtelingen krijgen. Voor hen willen we gezinshereniging ook mogelijk maken.’

‘De hervestigingscapaciteit van ons land is beperkt, maar de Belgische overheid moet meer ambitie tonen.’

De klemtoon vandaag ligt op de beveiliging van Fort Europa, zegt De Coninck. ‘Er wordt niet meer vertrokken vanuit de noodzaak om mensenlevens te redden.’

‘De hervestigingscapaciteit van ons land is beperkt, maar de Belgische overheid moet meer ambitie tonen dan 550 hervestigingsplaatsen. 550 plaatsen voor 589 steden en gemeenten, dat is minder dan één persoon per gemeente. Kan het niet een beetje meer? Door de verminderde instroom van asielzoekers hebben we nog veel vrije opvangplaatsen. Wij roepen de regering en onze steden en gemeenten op om solidair te zijn maar verwachten ook dat er voldoende middelen worden vrijgemaakt.’

De Coninck vindt het belangrijk dat vluchtelingen zoveel mogelijk dicht bij huis worden opgevangen, ‘maar de internationale gemeenschap slaagt er niet in om de buurlanden - die een enorm en aanzienlijk aandeel in hulp aan vluchtelingen bieden - voldoende te versterken of te ondersteunen.’

‘Financiering van humanitaire hulp in Syrië en aan de buurlanden is een heikel punt. Het UNHCR schat dat er voor de opvang van de humanitaire noden in 2015 nood zal zijn aan 4,5 miljard dollar. Vandaag werd nog maar 20 procent van dat bedrag ontvangen.’

‘Op de derde internationale donorconferentie voor Syrië eind maart, beloofde minister De Croo 20 miljoen euro (14,5 miljoen in 2015 en 5,5 miljoen in 2016) vrij te maken voor hulp aan de bevolking in Syrië, de gevluchte Syriërs in de buurlanden en humanitaire hulp in Irak. Een peulschil. Zeker als we de vergelijking maken met de kost van de militaire operatie in Irak of 10 à 15 miljoen euro per maand voor onze F16’s.’

Sarah Smeyers, N-VA

‘Het feit dat Europa er niet in slaagt om een spreidingsplan door te drukken, zegt veel over de inefficiëntie van Europa’

Sarah Smeyers duidt op het gegeven dat België nu reeds meer humanitaire visa verstrekt dan de voorbije jaren. ‘Een humanitair visum is een nuttig instrument, dat zeker, maar het lost de enorme Syrische – en Eritrese ­– vluchtelingencrisis niet op.’

‘Ook de Golfstaten kunnen vluchtelingen opvangen en hun humanitaire hulp verhogen.’

‘Doen we genoeg? Dat is altijd een moeilijke vraag? Want wat is “genoeg”? Als Europese lidstaat doet België zeker meer dan het gemiddelde. Aan meer dan 95 procent van de Syrische vluchtelingen die op ons grondgebied aankomen geven we bescherming, vooral tijdelijke. Enkel wie fraude pleegt, krijgt een negatief antwoord.’

‘En ja, u heeft gelijk, het klopt dat mensen op de vlucht voor een crisissituatie niet op ons grondgebied geraken. Daarvoor kan hervestiging deels een antwoord bieden. Maar dat moet een Europees solidair verhaal zijn, niet het verhaal van ongelijke lastenverdeling zoals nu het geval is.’

Op het moment van gesprek, was de uitkomst van de Europese top over migratie en de opvang van Syrische en Eritrese vluchtelingen op 26 juni, nog niet geweten, maar voorspelbaar. ‘Het feit dat Europa er niet in slaagt om een spreidingsplan door te drukken, zegt veel over de geest van Europa en over de inefficiëntie ervan.’

Smeyers wijst ook op de verantwoordelijkheid van de rijke Arabische buurlanden, zoals de Golfstaten om hun duit in het zakje te doen. ‘Ook die landen kunnen vluchtelingen opvangen en hun humanitaire hulp in de reeds opvangende buurlanden verhogen. Of ze het tweede doen, weet ik niet, het eerste in elk geval niet.’

‘Wat onze eigen bijdragen betreft aan bijvoorbeeld een VN-orgaan als UNHCR, is het belangrijk om te kijken of België dat bedrag al heeft doorgestort. Dat is alvast een parlementaire vraag aan het adres van Alexander De Croo (minister van Ontwikkelingssamenwerking, td) waard.’

Raoul Hedebouw, PVDA

‘Solidariteit, volgens de geest van de Conventie, is de enige logische keuze’

Raoul Hedebouw verwijst naar de beloften na de Tweede Wereldoorlog. Post-WOII was er grote behoefte aan meer bindende internationale samenwerking inzake de bescherming van oorlogsvluchtelingen. Met dat doel werd in 1950 de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) opgericht. Een jaar later, in juli 1951, volgde de ondertekening van het Vluchtelingenverdrag in Genève. ‘Dankzij de open grenzen van Frankrijk en Nederland, konden Belgische vluchtelingen in die landen terecht.’

‘Dat burgers het voortouw nemen, is hartverwarmend, maar de politiek moet zijn rol ook opnemen.’

‘Een conflict als de Syrische burgeroorlog gaat wel degelijk over een oorlog en mensen die de gruwelen ervan ontvluchten. Hier is solidariteit met de burgers, volgens de echte geest van de Vluchtelingenconventie, de enige logische keuze.’

‘Dat burgers hier het voortouw nemen, is hartverwarmend, maar de politiek moet zijn rol ook opnemen.’ Die blijft vandaag hangen in te lage cijfers, vindt Hedebouw. Hij verwijst naar de hervestigingsquota (België belooft dit jaar 550 vluchtelingen, waarvan een groot deel Syriërs op te nemen).

Niet alleen de quota, ook de budgetten van ontwikkelingssamenwerking moeten opnieuw omhoog. ‘Je kan niet tegelijk snoeien in hulp aan de ontwikkeling van regio’s en landen en tegelijk je grenzen sluiten voor de bewoners van die landen.’

‘Ook in transitlanden als Turkije en Jordanië moeten we onze humanitaire bijstand optrekken. Vergeet niet dat die landen door het opnemen van zoveel vluchtelingen het Syrische conflict importeren.’

Katja Gabriëls, Open Vld

‘We moeten in dergelijke crisissen humaan en menselijk durven zijn’

Katja Gabriëls drong, onder meer samen met Nahima Lanjri, aan bij de regering om meer gebruik te maken van het humanitaire visum. ‘Alhoewel dit niet in het regeerakkoord staat, wordt deze piste wel verder onderzocht. We kunnen de mosterd uit andere landen halen, zoals Duitsland en Oostenrijk. Tegelijk moeten we goed nadenken over de voorwaarden en de concrete toepassing.’

‘We moeten in dergelijke crisissen humaan en menselijk durven zijn.’

Gabriëls vindt dat België wel degelijk zijn steentje bijdraagt in hulp aan Syrische vluchtelingen. ‘We hebben bij internationale conflicten en humanitaire catastrofen al vaker meer gedaan dan het gemiddelde. Ons rapport is niet slecht. Maar we moeten in dergelijke crisissen humaan en menselijk durven zijn. We kunnen gerust meer doen, we hebben de plicht om solidair te zijn. Tegelijk, oneindig zijn onze mogelijkheden niet, aan alles zijn limieten.’

Recent liet de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR nog weten dat met significante financiële tekorten te zitten. De VN-organisatie sprak van ‘donormoeheid’ op een crisismoment. Terwijl voor dit jaar 35 miljoen dollar was toegezegd door donorlanden voor hulp aan Jordanië dat twee miljoen vluchtelingen opvangt, ontving de UNHCR nog maar slechts twintig procent van de beloofde steun.

Volgens Gabriëls ligt een deel van de oplossing van de vluchtelingencrisis wel degelijk in het helpen van buurlanden die het overgrote deel van de vluchtelingen opvangen. ‘België heeft terecht geld vrijgemaakt voor hulp aan die ontvangende buurlanden. Dat geld moet natuurlijk ook toekomen bij de juiste organisaties.’

Dit artikel verscheen eerder op 26 juni 2015 en werd opnieuw gepubliceerd als onderdeel van de MO* Must Reads zomerreeks.