Kroatië en de EU: de kater na het feest

Na drie maanden lidmaatschap bij de Europese Unie is een vertrouwensbreuk tussen Kroatië en de EU een feit. Ondertussen blijft Kroatië ergens halverwege hangen tussen zijn recente geschiedenis en de harde economische werkelijkheid van vandaag.

  • European Union 2013 - European Parliament Premier Zoran Milanovic bij de opening van de tentoonstelling 'Welcome Croatia' in het Europees parlement, enkele dagen voor de toetreding van Kroatië tot de EU op 1 juli. European Union 2013 - European Parliament

Feest in Zagreb

Niet onbegrijpelijk was Kroatië nooit een eurofiel land: een pas bevochten onafhankelijkheid geeft men niet zomaar weer op. Voor de toetreding tot de Unie was toch nog 66 procent van de Kroatische bevolking voorstander van het Europese project. ‘A choice between the devil and the deep blue sea’ voor veel Kroaten.

Men kan de miljarden steun van de EU goed gebruiken. Als Kroatië op 1 juli lid wordt van de EU is de sfeer al niet uitbundig, een nieuwe opiniepeiling toont aan dat het enthousiasme over de Europese Unie diep wegzakt. Minder dan de helft van de Kroaten gelooft nog dat de EU voor een betere levensstandaard kan zorgen en na amper drie maanden heeft Kroatië een eerste zware aanvaring met de EU achter de rug.

Het feest van die nacht van 30 juni op 1 juli verliep nogal ingetogen. Een aantal Europese leiders luisterden samen met enkele duizenden Kroaten naar Beethovens Ode an die Freude terwijl het vuurwerk de stad heel even verlicht.

Niet ver daarvandaan breekt in een stadium een volksfeest los. Met vijftigduizend zingt men luidkeels mee met rockster Thompson, een man die zijn artiestennaam dankt aan de handigheid waarmee hij tijdens de Kroatische onafhankelijkheidsoorlog het gelijknamige machinegeweer hanteerde. Tot grote vreugde van HDZ, de Kroatische Democratische Unie opgericht door wijlen oorlogspresident Franjo Tudjman, bestaat het publiek van een zanger als Thompson vooral uit jongeren.

HDZ is sinds 2011 voor het eerst verwezen naar de oppositiebanken. Vaak zijn nationalistische partijen in de oppositie gevaarlijker dan als regerende macht. Waar ze kunnen, stoken ze een brandje om het patriottisch vuur brandend te houden. Hoe de regering van Kroatië er ook mag uitzien, het stond in de sterren geschreven dat Kroatië geen gehoorzaam en jaknikkend onderdaan van de Europese Unie ging worden.

Lex Perkovic

Het werd officiëel en met klem ontkend, maar Angela Merkel was verhinderd om het Europees feestje in Zagreb bij te wonen door de “affaire Lex Perkovic”. Eén dag voor de toetreding van Kroatië neemt het parlement een wet aan die bepaalt dat Kroatië enkel verdachten van misdaden zal uitleveren aan de andere lidstaten van de Unie als het misdrijf na augustus 2002 is gepleegd. Kroatië doet dus zijn intrede in de EU met een wetgeving die de Europese verplichting tot wederzijdse rechtshulp aan de laars lapt.

Een aantal Kroatische media zijn verwonderd over de snelheid waarmee dit wetsvoorstel werd geïntroduceerd en goedgekeurd in het doorgaans stroeve parlement. Niet toevallig gebeurde de wetswijziging in het vacuüm tussen het einde van het ratificatieproces begin juni en de toetreding tot de EU.

Officiëel is de wet gemaakt om oorlogsveteranen te beschermen, maar geen enkel Europees land vraagt om de uitlevering van een vermeend oorlogscrimineel. De wet krijgt al snel de bijnaam Lex Perkovic omdat hij duidelijk op maat is gemaakt om het voormalig hoofd van de Kroatische geheime dienst Josip Perkovic uit handen van de Duitse justitie te houden.

Perkovic wordt door er door Duitsland van beschuldigd in 1983 de moord op schrijver en dissident Stjepan Durekovic te hebben georganiseerd. Durekovic op zijn beurt, zou 200 miljoen WAT? hebben gestolen van het brandstofbedrijf INA voor hij de vlucht naar Duitsland nam. Zeljko Peratovic, bestuurder van de onafhankelijke journalistenbond, ontving deze zomer een aantal niet mis te verstane verwittigingen in pure maffiastijl nadat hij de zaak dieper trachtte uit te spitten.

De kwalijke gevolgen van de wet reiken uiteraard veel verder dan enkele oudgedienden die bescherming krijgen. Begin september rond het Duits centraal bureau voor opsporing van nazi-misdadigers het vooronderzoek naar zevenendertig kampbewakers af. Een van hun woont in Kroatië.

Op een persconferentie onderschrijft het bureau nog eens hoe ‘gevaarlijk, inconsistent en schadelijk Lex Perkovic is’. Of Merkel nu al dan niet door Lex Perkovic verhinderd werd om naar Zagreb af te reizen, zeker is dat Duitsland not amused was door de nieuwe wet.

Vicepresident van de Europese Comissie Viviane Reding was wel in Zagreb en had er een kort gesprek met premier Zoran Milanovic: ‘Pacta sunt servanda!’ Premier Milanovic daarentegen bleef van oordeel dat ‘het niet is omdat een aantal mensen in de Bundestag ergens om vragen, dat de wil is van het ganse Duitse volk. Zodoende is deze wet niet tegen de geest van Europa’.

Niet verwonderlijk krijgt de sociaal-democraat Milanovic van oppositiepartij HDZ het verwijt een wannabe Josip Broz Tito te zijn. Tomislav Karamarko schimpt dat de socialisten ‘old skool Joegoslaven zijn die hun kameraden beschermen in de geest van de koude oorlog met zijn interne en externe vijanden’.

Terwijl socialisten en nationalisten verder pokeren, tracht president Ivo Josipovic te bemiddelen door te stellen dat Kroatië niet mag gezien worden als een land dat criminelen beschermt. Europa wou uitsluitsel over de wet en over een eventuele aanpassing voor drieëntwintig augustus. Milanovic wimpelt de eis arrogant weg: ‘Ik zal niet toestaan dat iemand de vloer met ons aanveegt!’ en ‘We zijn geen vogelreservaat’.

Toch is vernederd worden door Brussel het allerlaatste wat Zagreb wil. Midden september krijgt Kroatië nog tien dagen respijt. Zoniet schrapt Europa 250 miljoen euro die Kroatië nodig heeft om als Schengenland de nodige grenscontroles te kunnen uitvoeren. Ook de miljardensteun uit het cohesiefonds kunnen bevroren worden.

Men begrijpt dat het spel uit is: op 7 oktober schikt het parlement zich naar de Europese eis. Kroatië belooft dat de wet op 1 januari conform met de Europese richtlijnen zal zijn. Angela Merkel hoopt dat Kroatië zijn afspraken nakomt, maar er klinkt twijfel. De mogelijheid tot sancties voor Kroatië blijft van kracht. Na drie maanden Europees lidmaatschap is een vertrouwensbreuk een feit.

Vukovar, heldenstad!

President Ivo Josipovic heeft ondertussen nog meer brandjes te blussen. Op twee september, voor het krieken van de dag, worden aan de officiële gebouwen van de stad Vukovar de naambordjes vervangen door “tweetalige” Servisch-Kroatische bordjes. Enkele uren later staat de stad op stelten en zijn de naambordjes vernield.

Vukovar was een barokke parel aan de oevers van de Donau en aan de grens met Servië. Tijdens de slag om Vukovar in 1991 hielden Servische paramilitairen er met de hulp van het Joegoslavisch volksleger lelijk huis. De stad werd etnisch gezuiverd en kwam in Servische handen. Pas in 1998 werd de verdeelde stad terug overgedragen aan Kroatië.

De “heldenstad” heeft tot vandaag een zeer grote symboolwaarde voor het Kroatisch patriottisme. De Servische inwoners leven er verpauperd. Tijdens de onderhandelingen met de EU werd Kroatië gedwongen meer wettelijke bescherming te bieden aan zijn minderheden. De wet goedkeuren of geen toetreding tot de EU was de keuze.

‘Breng die borden maar naar de pruimenvreters!’ schreeuwen een aantal bewoners van Vukovar naar de politie die de gebouwen tracht te beschermen.

Op diezelfde tweede september onthuld generaal Ante Gotovina in Split een nieuw monument ter ere van de Spiders, een belangrijke brigade tijdens operatie Storm. Bij deze operatie werd bijna de ganse Servische populatie uit het land verjaagd. Gotovina leidde de operatie en werd door het Joegoslavië-tribunaal in beroep vrijgesproken omdat er onvoldoende bewijslast was om Gotovina rechtstreeks verantwoordelijk te stellen voor de oorlogsmisdaden die toen zijn gepleegd.

Eerder kreeg hij 24 jaar als ‘deelnemer van een gezamelijke criminele onderneming’, samen met generaal Markac en oorlogspresident Franjo Tudjman. Aan de voeten van het ook al nieuwe beeld van Tudjman te Split liggen nog steeds verse bloemen. Gotovina is immens populair.

Niemand weet of Gotovina zal deelnemen aan de presidentsverkiezingen in 2015 maar in de krant Vrij Dalmatië durft men alvast luidop dromen. Gotovina zou alvast de belangrijkste tegenkandidaat zijn voor Josipovic besluit de krant. De generaal zelf geeft nochtans te kennen niet veel zin te hebben in de politiek.

Over de gebeurtenissen in Vukovar houdt Gotovina zich na de onthulling van het monument opvallend op de vlakte: ‘De oorlog was de basis waarop we een democratisch land bouwden, maar de oorlog is geschiedenis. Vandaag leven we in een vrij land’.

Maar de oorlog is niet voor iedereen geschiedenis. De betogers in Vukovar zijn veteranen, invaliden en ouders die hun kinderen nooit terugvonden. Vogels voor de nationalistische katten die steeds op de loer liggen. Ook de komende dagen wordt er betoogd in Vukovar.

Op de muren van Split en Dubrovnik verschijnt grafitti met de eenvoudige boodschap: ‘Geen cyrillisch!’ Voor de voetbalwedstrijd Hajduk Split — Zagreb houden de spelers een spandoek vast: ‘Voor een Kroatisch Vukovar. Vukovar heldenstad!’

Kroatië – Servië

‘Ik heb vechters nodig die klaar zijn voor 90 minuten oorlog.’ Igor Stimac heeft het over de interland tegen Servië op 7 september. Wat een leuke sportavond zou kunnen worden dreigt alweer uit te lopen op een klassiek potje voetbalgeweld.

Tijdens de opstootjes in Vukovar schrijft de Servische minister een nota naar Zagreb, Straatsburg en Brussel:’De Servische minderheid in Kroatië is minder verzekerd van zijn rechten dan de Kroatische minderheid in Servië. Serviërs in Kroatië moeten dezelfde garanties hebben als andere Europese burgers.’ Een nota die Kroatië kan missen als kiespijn.

Als het Kroatisch elftal landt in Belgrado worden ze door vierduizend special forces begeleid naar hun hotel. ‘Wat een ontvangst, net alsof Obama is geland,’ grapt kapitein Srna het risico weg. De match wordt zonder Kroatische supporters gespeeld in een halfleeg stadium. Enkele Kroatische vlaggen branden in de tribune terwijl men in Kroatische café’s “Vukovar” scandeert.

Ultranationalistische en antidemocratische krachten gebruiken alles en iedereen. Voetbalfans, veteranen en het internet zijn niets meer dan instrumenten voor hun industrie van de haat. Gelukkig begrijpt een groot deel van de bevolking dat ze een grotere bedreiging vormen voor de toekomst dan buurland Servië of de Europese Unie, maar hun slagkracht blijft groot.

Het gevaar op een democratische deficit blijft steeds aanwezig. Europese Unie of niet. De organisatie “In de naam van de familie” verzamelde op twee maanden tijd een half miljoen handtekeningen tegen het homohuwelijk. Een actie gesteund en gestuurd door de kerk en gericht tegen de sociaaldemocratische regering van Zoran Milanovic.

In Vukovar wordt niet alleen hard geprotesteerd, er wordt ook hard gebeden. ‘Alleen God en Kroaten kunnen Kroatië besturen, de rest zijn gasten,’ aldus kersvers Europarlementslid Ruza Tomasic. De eurosceptici in het Europees halfrond kunnen tevreden zijn met de toetreding van Kroatië.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.