Solidariteit geeft geen goed gevoel, het maakt ons kwaad

Zoals u weet zitten de vluchtelingen in Calais de regen, onderworpen aan de natuurelementen en daartegen helpen geen meningen of lievemoederen. Ze hebben meer baat bij een stevig dekzeil, paletten, een regenjack en fatsoenlijke wandelschoenen aangezien de Franse politie er een gewoonte van maakt hun schoenen af te nemen. Dat materiaal verzamelen we dus.

Ik ben het natuurlijk eens met de titel van uw stukje: 9m3 solidariteit volstaat niet. Gelukkig hebben we het veelvoud kunnen ophalen in onze twintig inzamelpunten van Hasselt tot Veurne. Wat u ons uitstapje naar Calais noemt, zal derhalve veeleer op een hulpkonvooi lijken met meer dan vijftig auto’s, bestelwagens en een aantal vrachtwagens die ons ter beschikking werden gesteld.

Het blijft ook niet bij een eenmalig transport: diverse organisaties als de Humanistisch Vrijzinnige Vereniging, Victoria Deluxe en gemeentebesturen in Zwijndrecht en Veurne hebben ons gebouwen aangeboden waar we op langere termijn goederen kunnen centraliseren en sorteren en tientallen individuen en een aantal bedrijven hebben ons belangeloos hun voertuigen en personeel aangeboden om de goederen met enige regelmaat naar Calais en Duinkerken te brengen. We voorzien — vooral dankzij de 2.500 mensen die zich op onze pagina hebben aangemeld — transporten in oktober, november en december.

Het probleem van de oorlog oplossen door beroep te doen op de overheid

In uw stukje poneert u een aantal irritante, valse tegenstelling zoals die tussen het helpen van acht vluchtelingen door ze in huis op te nemen en het niet kunnen oplossen van de oorlog in Syrië of bijdragen aan een oplossing voor de miljoenen andere vluchtelingen. Het ontgaat u misschien, maar die miljoenen vluchtelingen vormen gezinnen en kleinere groepjes. Die help je inderdaad niet allemaal tegelijkertijd, dat is zo. Je propt ook je avondmaal niet in een keer in je mond: je neemt hapjes. Een voor een.

Die miljoenen vluchtelingen help je inderdaad niet allemaal tegelijkertijd, dat is zo. Je propt ook je avondmaal niet in een keer in je mond: je neemt hapjes. Een voor een.

Over onze actie zegt men wel eens dat het een druppel op een hete plaat is, maar ook de stortvloed die deze week het huis van Jan Verheyen in de vernieling kletterde, bestond uit afzonderlijke druppels. Ook de oceaan bestaat uit druppels. Het gaat daarbij dus niet om de grootte van onze inspanning maar om de kwantiteit van dat soort initiatieven.

Dat het helpen van twee Syrische gezinnen de oorlog niet kan stoppen: juist, ja, zover waren we ook al. Maar het is een beetje raar om op dat vlak een beroep te doen op de overheid. U weet het: onze overheden steunen het Syrische verzet dat de legale regering van Syrië gewapenderhand bestrijdt. We dragen dus concreet bij aan die oorlog. Onze overheid heeft bij monde van ons Parlement ook haar goedkeuring gegeven aan het bombarderen van Afghanistan, Irak en Libië middels onze F16’s.

In Irak hebben die bombardementen al honderden burgerslachtoffers gemaakt. Wat daarin het aandeel van de Belgische bombardementen is, is niet duidelijk, maar elders gaan bombarderen, beëindigt het conflict natuurlijk niet. Integendeel: het geeft voeding aan de oorlog en draagt bij aan de vluchtelingenstromen. In Libië hebben onze F16’s acht maanden lang bommen gedropt waarbij Defensie ons wist te melden ‘daarbij vielen geen burgerdoden op de grond’. Wellicht omdat die slachtoffers gewoon in de lucht vlogen.

Affiche van het “Ministerie van Agitatie” uit 2013

We hebben daar en stoemmelings bijgedragen aan het aan de macht brengen van religieuze zotten, de desintegratie van het land, de val van het regime en de moord op Mouammar Kadhafi die in 2011 nog waarschuwde dat ‘indien de stabiele regering die de veiligheid garandeert verdwijnt en deze milities, gelieerd aan Bin Laden, de macht overnemen, zullen Afrikanen massaal richting Europa trekken’. En profetisch voegde hij eraan toe ‘De Middellandse Zee zal een zee van chaos worden’.

Wat zich in Calais en mindere mate in Brussel voor de DVZ afspeelt, is geen illustratie van onmacht of onkunde. Helaas zou ik bijna zeggen.

Daaraan hebben onze opeenvolgende regeringen in NATO-verband dus bijgedragen, quasi unaniem gesteund door het Parlement. En vandaag kijken die overheden verbaasd op als er vluchtelingenstromen ontstaan die al jaren gelden werden voorspeld.

In tegenstelling tot u heb ik daarom weinig vertrouwen in de overheid. En ik heb daar nog een andere reden toe: wat zich in Calais en mindere mate in Brussel voor de DVZ afspeelt, is geen illustratie van onmacht of onkunde. Helaas zou ik bijna zeggen.

We weten namelijk dat elke staat, elk departement, elke provincie en steden van enig formaat allerlei noodplannen en scenario’s hebben klaarliggen om bij calamiteiten op te treden. Grote overstromingen, plotse uitbraak van epidemieën, noodopvang van honderden of duizenden mensen wordt in die scenario’s voorzien. Er staan 24u per dag, 7 dagen op 7 organisaties klaar die soms Civiele Bescherming heten of Defensie en die beschikken over infrastructuur, volledige containerdorpen, gaarkeukens, transportmiddelen, kledij, meer en betere tenten dan er op Pukkelpop verloren gaan en medische en administratieve begeleiding.

Staten, regio’s en steden kunnen dat best wel aan en de EU kan probleemloos een paar miljoen vluchtelingen opvangen en integreren zonder dat we dat economisch of praktisch zouden voelen. Het is zelfs goedkoper dan F16’s elders maandenlang laten bombarderen.

Vluchtelingen opvangen en integreren is goedkoper dan F16’s elders maandenlang laten bombarderen.

Het is dus geen onmacht of onkunde. Het is onwil en op dat vlak getuigt u van een onvoorstelbare naïviteit die op uw leeftijd eigenlijk onaanvaardbaar is. Dat de Franse staat de toestand in Calais laat verrotten is geen ongeluk, dat de Belgische overheid honderden mensen in Brussel in een park laat overnachten evenmin. Het is een keuze. U weet het trouwens ook: er bestond een opvangcentrum niet ver van Calais, in Sangatte dat door de regering van Sarkozy om populistische redenen werd gesloten. Men wilde er geen vluchtelingen meer opvangen en men wil dat vandaag nog altijd niet.

Op de overheid moeten we dus niet rekenen.

Solidariteit is een mooie deugd

‘Solidariteit is een mooie deugd’, schrijft u ook. Alsof het om een katholieke missie gaat of een emotie. Maar solidariteit is veel meer dan dat, het is namelijk ook een wapen en een middel. Solidariteit is noodzakelijk als hefboom om de samenleving te veranderen. Het is geen einddoel en ik kan me een samenleving inbeelden waar solidariteit overbodig wordt omdat die samenleving op gelijkheid en rechtvaardigheid gebaseerd is. Als dat structureel wordt, hoeft solidariteit namelijk niet meer.

U blijkt echter slecht op de hoogte, net als Thijs Smeyers van Caritas die onvoorbereid naar Calais trok en ons aanraadt ‘blijf weg uit Calais, zamel niets in, ga vooral niet helpen’. U schrijft ‘aan kleren is er doorgaans geen gebrek. Ook in Calais is er voldoende solidariteit om de mensen te bezorgen wat ze in hun dagelijkse strijd nodig hebben. Er zijn nog voldoende steden rondom die eveneens kunnen bijdragen.’

Er is niet genoeg voedsel, er is te weinig, er zijn te weinig tenten, bouwmaterialen, er is te weinig toiletgerief en er zijn vooral te weinig mensen om te helpen bij het sorteren en de distributie.

U weet er dus eigenlijk niets van en daarop baseert u dan uw opinie. Het is niet alleen droevig, het is stuitend. Want in Calais of Duinkerken zijn er niet genoeg kleren, er zijn er te weinig. Er is niet genoeg voedsel, er is te weinig, er zijn te weinig tenten, bouwmaterialen, er is te weinig toiletgerief en er zijn vooral te weinig mensen om te helpen bij het sorteren en de distributie.

U denkt waarlijk dat er in Calais en de omliggende steden veel solidariteit is? Wel, helaas, dat is niet het geval. Er zijn wel neonazistische bendes die de straten afstruinen op zoek naar vluchtelingen, maar niet om hen te helpen. Er zijn honderden politieagenten maar die geven de vluchtelingen geen schoenen, ze nemen ze af. Om het beklimmen van de hekken en het afleggen van de weg te bemoeilijken. Of om hun geld af te nemen dat ze doorgaans in die schoenen verbergen.

Ja, de opslagcapaciteit ter plaatse is beperkt en dat is een probleem. En dus kan men niet zomaar alles in ontvangst nemen en is het niet verstandig onvoorbereid naar Calais te trekken met twee plastiek zakken met kinderkleding die ze ter plaatse niet kunnen gebruiken of opslagen.

Daarom hebben we een maand voor ons vertrek contact opgenomen en de vrijwilligersorganisaties hebben vorig weekend een massale distributie gedaan voor goed 650 mensen die ze van kleren en spullen voorzien hebben zodat hun stocks nu leeg zijn. Omdat ze weten dat wij massaal andere spullen aanbrengen. Er bestaan dezer dagen namelijk efficiënte communicatiemiddelen waarmee je een aantal zaken makkelijk kan coördineren.

U vraagt zich af waarom wij als burgers de handen in elkaar slaan, welk belang wij erbij hebben en u vermoedt dat we er als “gevers” een goed gevoel bij krijgen. U schrijft: ‘Zij voelen zich voldaan, beseffen dat ze iets doen wat niet iedereen wil doen, en laten die zelfvoldaanheid vaak overheersen. Zij zijn tevreden over zichzelf en eisen van de anderen dat hun daden worden erkend en geprezen. En dat die anderen nu maar voor een echte oplossing zorgen.’

Wat wij hier als burgers aan het doen zijn, is niet onze taak. Maar we doen het omdat niemand anders het doet. En dat is wraakroepend, het leidt niet tot zelfvoldaanheid.

Nee, Mevrouw Mestrum. Neen. Ik heb helemaal geen goed gevoel. Het is vandaag de eerste schooldag van mijn jongste zoon die van school verandert. Ik had de afgelopen dagen weinig tijd om daar intensief mee bezig te zijn en hem te begeleiden omdat ik namelijk elke dag de hele dag telefoontjes krijg van burgers, mails, chatberichten, vragen, aanbiedingen voor spullen en vervoer.

Omdat ik de afgelopen dagen heb geholpen bij het sorteren van spullen, het beantwoorden van mails, het organiseren van vervoer in Leuven, opslag in Brussel en centralisatie en sorteren van spullen in Antwerpen. En het lezen van goedkope, lachwekkende en irritante meningen die voor geen cent bijdragen aan het oplossen van het probleem.

Ik heb helemaal geen goed gevoel; ik ben namelijk razend. Omwille van de onwil van de politici die we met onze belastingen financieren maar die sinds hun terugkomst uit vakantie net als u vooral grossieren in meningen. Wat wij hier als burgers aan het doen zijn, is niet onze taak. Maar we doen het omdat niemand anders het doet. En dat is wraakroepend, het leidt niet tot zelfvoldaanheid.

Professionele hulporganisaties

U meent dat we maar beroep moeten doen op de bestaande hulporganisaties die wel van wanten weten. Bedoelt u het soort organisaties waarvan de jonge fondsenwerver me ‘s ochtends aan het station aanklampt met zijn ‘Mijnheer, mag ik u wat vragen? Houdt u van dieren? Geeft u om het milieu?’ en me dan tracht te overhalen een permanente opdracht te geven voor deze of gene professionele organisatie?

Of verwijst u naar het soort organisaties als Caritas dat het gros van de subsidies binnenrijft maar op geen enkele manier structurele en politieke veranderingen voorstaat?

U weet dat die beroepsfondsenwervers verondersteld worden mee te draaien in het systeem en per dag zes permanente opdrachten moeten binnen halen? Dat het geld dat ze binnenhalen voor de eerste twee jaar naar het bedrijf en niet naar het goede doel gaat? U bedoelt het soort professionele organisaties dat beroep deed op Direct Dialogue Fundraising dat in 2012 failliet ging waardoor Amnesty dat jaar bijna 40% van haar verwachte inkomsten verloor?

Of verwijst u naar het soort organisaties als Caritas dat het gros van de subsidies binnenrijft maar op geen enkele manier structurele en politieke veranderingen voorstaat? Dat — zoals de naam het zegt — beroep doet op liefdadigheid maar de fundamentele onrechtvaardigheid in de samenleving oogluikend laat bestaan? En ons dan aanraadt niet naar Calais te gaan maar geld op hun rekening te storten? Bedoelt u dat?

Of verwijst u naar de ngo’s die de commerciële logica volgen en op die manier via hun one-issue verhalen deel van het probleem gaan uitmaken in plaats van deel van de oplossing? De professionals van de non-profit die adressenlijsten kopen voor hun mailings zodat donateurs jaarlijks tientallen brieven ontvangen met smeekbedes? Die beroep doen op bedrijven met namen als Emolife, Streetwise en, godbetert, Direct Result Marketing?

Nee dank u. Beroep doen op de staat en ngo’s, mevrouw Mestrum, dat is zòò eighties…

Burger Opstaand

U schrijft botweg: ‘Nooit werd duidelijker dan nu in deze crisis hoe machteloos de individuele en georganiseerde burger is.’ Wat een onzin. Het tegendeel is waar: wij als burgers maken duidelijk dat we sneller, efficiënter en beter werken dan de overheid die aan de basis ligt van het probleem en haar onwil tentoon spreidt. En we zijn ter plaatse actief terwijl de door u geroemde professionals op een uitzondering na uitblinken in afwezigheid en politici ons om de oren slaan met populistische meningen.

U hebt het wellicht nog niet door, maar sociale media zorgen voor heel nieuwe netwerken die veel sneller tot stand komen dan een headhunterbureau een nieuwe CEO voor Caritas kan vinden. U hebt het in Oostenrijk en Duitsland niet gevolgd maar burgerinitiatieven staan op de perrons vluchtelingen op te wachten met maaltijden en kledij. Het zal u ontgaan zijn maar goed 200 Belgen hebben opvangplaatsen aangeboden in onafhankelijke netwerken en tientallen staan dezer dagen in de regen om de vluchtelingen in Brussel van tenten, eten en kledij te voorzien.

Burgers zijn niet machteloos, integendeel. U jeremieert: ‘Als de regeringen in de Europese Unie niet tot degelijke en solidaire oplossingen kunnen komen, waar staan we dan? Als de regeringen in de Navo niet tot een vredesbeleid kunnen komen, wat doen we dan?’ en daarmee moet ik dan toch even lachen.

Onze regeringen en de NAVO liggen aan de basis van het probleem: in Afghanistan, in Irak, in Syrië en Libië hebben ze de chaos gecreëerd waar we nu de gevolgen van zien.

Hebt u gezien hoe solidair die Europese Unie is wat de puinzooi in Griekenland betreft? Hoeveel respect die Unie heeft met betrekking tot de democratische wil van de Griekse bevolking? Rekent u daar op een solidaire oplossing? Onze regeringen en de NAVO liggen aan de basis van het probleem: in Afghanistan, in Irak, in Syrië en Libië hebben ze de chaos gecreëerd waar we nu de gevolgen van zien.

De huidige vluchtelingenstroom, Mevrouw Mestrum, heeft namelijk een oorzaak: het economische en militaire beleid van onze opeenvolgende regeringen en hun bondgenootschappen. U meent dat men bij de brandweer best beroep doet op pyromanen? Daar ben ik het niet mee eens.

Ik heb weinig fiducie in de overheid omdat ik de mening ben toegedaan dat ze het welzijn van haar burgers niet als hoogste prioriteit ziet. Dat merk je aan het sociaal-economisch beleid, het korten op de ziekteverzekering, besparingen in de culturele sector, het beknijpen in de werkloosheid en de cadeaupolitiek ten aanzien van mensen en bedrijven die dat niet nodig hebben. Ik ben er inderdaad van overtuigd dat ‘burgers zelf alles beter kunnen doen’. De staat bestaat namelijk uitsluitend uit burgers.

En die burgers organiseren zich steeds duidelijker en met steeds meer succes buiten de gekende structuren. U hebt wellicht al eens gehoord van Hart boven Hard? Het is een tekenend voorbeeld, net zoals Straten Generaal, Ademloos of Ringland dat zijn. Burgers die zich belangeloos maar solidair inzetten en dat weliswaar niet op professionele manier doen — ze worden er niet voor betaald — maar wel bijzonder efficiënt. U zal daar in de toekomst meer voorbeelden van zien en dus minder overheid en minder professionele ngo’s. En ik juich die evolutie toe.

Politiek

Retorisch vraagt u ‘wat als al die energie om vaak nutteloze goederen in te zamelen – negen kubiek meneer! – eens zou gebruikt worden om ons echt te organiseren, om echt te protesteren, om beslissingen af te dwingen van onze regeringen?’ alsof het ook hier om een tegenstelling gaat. Alsof het verzamelen van goederen in tegenspraak is met het afdwingen van een beslissing.

Ik geef toe: ik ben niet meer zo’n voorstander van protest. Protest is namelijk zeggen dat een beslissing of beleid je niet aanstaat. In die zin voel ik meer voor verzet: zorgen dat dergelijke beslissingen gewoon niet doorgaan.

Maar aan onze actie (want dat is het dus) zit wel degelijk een politiek luik. Juist daarom was ik vorige vrijdag op de vergadering van het coördinatiecomité van de mensen zonder papieren in Brussel. We hebben namelijk samen nagedacht hoe we onze humanitaire tussenkomst kunnen koppelen aan het druk zetten voor een ander beleid. En ons konvooi zal ook niet onzichtbaar zijn: dat is nogal moeilijk met zoveel wagens en we zullen er zelf ook voor zorgen, met de pers in ons kielzog.

Ik weet het wel: dromen en realiteit zijn elkaars tegengestelde. Maar actie, mevrouw Mestrum, is de synthese. Het overbrugt de afstand tussen die droom en de realiteit.

Want we willen niet zozeer onszelf zelfvoldaan op de borst kloppen of met onze kop in de media verschijnen in functie van ons goed gevoel. We willen een ander beleid en we begrijpen maar al te goed dat dat via de politiek verloopt. We willen niet louter een ad hoc oplossing voor het probleem in Calais, in Duinkerke (waar inmiddels ook al goed duizend mensen samentroepen), in Kos of Macedonië.

We willen een einde aan de oorlogen, aan onze bemoeienissen op andere continenten, aan onze bombardementen. We willen een sociaal beleid en een solidaire samenleving waar het beleid in eerste instantie draait om mensen, niet om structuren hoe professioneel die laatsten ook mogen zijn.

Ik weet het wel: dromen en realiteit zijn elkaars tegengestelde. Maar actie, mevrouw Mestrum, is de synthese. Het overbrugt de afstand tussen die droom en de realiteit.

Maar ik ga u laten. Ik heb zo namelijk een vergadering met een aantal architecten en ondernemers die vorig weekend naar Calais trokken om te bekijken wat ze daar kunnen betekenen. Ze willen een vloer leggen aan het watertoevoer zodat de mensen daar deze winter niet in de modder moeten staan. Daarna bouwen ze een sanitair blok waar mensen kunnen douchen en hun kledij wassen.

Ik laat u nu verder emmeren aan de weg. Prettige dag nog.

Peter Terryn