Protesten Iran kunnen gevolgen hebben voor hele Midden-Oosten

Analyse

Protesten Iran kunnen gevolgen hebben voor hele Midden-Oosten

Protesten Iran kunnen gevolgen hebben voor hele Midden-Oosten
Protesten Iran kunnen gevolgen hebben voor hele Midden-Oosten

IPS

03 januari 2018

Jonge Iraniërs in meer dan een dozijn steden protesteren tegen de regering. Ze lijken vooral boos te zijn over de financiering van oorlogen in Arabische landen zoals Jemen en Syrië, terwijl Iraanse burgers afglijden naar armoede.

Frode Bjorshol CC BY 2.0

Ayatollah Khomeini

Frode Bjorshol CC BY 2.0​

Jonge Iraniërs in meer dan een dozijn steden protesteren tegen de regering. Ze lijken vooral boos te zijn over de financiering van oorlogen in Arabische landen zoals Jemen en Syrië, terwijl Iraanse burgers afglijden naar armoede.

In de stad Kerman schreeuwden demonstranten dat ‘mensen leven als bedelaars, terwijl de Leider zich gedraagt als God’ en in Khuzestan klonk herhaaldelijk ‘Dood aan Khamenei’, de opperste leider van Iran.

‘De protesten begonnen in Mashad, traditioneel een conservatief religieuze stad, en de demonstranten zijn qua achtergrond veel diverser’

De intensiteit van de protesten valt op, en ze kunnen grote gevolgen hebben voor het Midden-Oosten als geheel.

Op het eerste gezicht lijken de protesten op die na de verkiezingen van 2009, die plaats hadden onder de noemer Groene Beweging of Groene Revolutie. Maar deze nieuwe protesten zijn heel anders dan de Groene Beweging als het gaat om de implicaties, de omvang en de demografie.

In 2009 kwamen de demonstranten vooral uit de jonge en goed opgeleide middenklasse, nu begonnen de protesten in de noordwestelijke stad Mashad, traditioneel een conservatief religieuze stad, en de demonstranten zijn qua achtergrond veel diverser.

Meer dan 20 doden

Net als in 2009 treedt de overheid hard op. De eerste doden werden gerapporteerd in Dorud, en tot nu toe zouden er meer dan twintig doden zijn gevallen. Toch gaan de demonstranten door met hun protest tegen de ijzeren vuist van de regering. Wat drijft hen?

Behalve de weerstand van de demonstranten tegen het Iraanse buitenlandse beleid in de Arabische wereld, hebben de protesten ook een duidelijke Arabische dimensie. In Ahwaz, een hoofdzakelijk Arabische regio in het zuidwesten van Iran, wordt al wekenlang gedemonstreerd.

‘Mensen keren zich tegen de repressie van de Iraanse regering en de confiscatie van land en water in Ahwaz’

Mensen keren zich tegen de repressie van de Iraanse regering en de confiscatie van land en water in Ahwaz. Duizenden Arabische Iraniërs gingen de straat op toen de Iraanse parlementariër Qassem al-Saeedi het discriminatoire beleid van de Iraanse overheid veroordeelde en het anti-Arabische beleid van Iran zelfs vergeleek met dat van Israël.

En dan is er de kwestie Syrië. Sinds het begin van de Syrische opstanden in 2011 toonden Iraanse Ahwazi-Arabieren zich solidair met hun broeders die in Syrië de straat opgingen, terwijl Syrische demonstranten zwaaiden met de Ahwaz-vlag tijdens hun acties tegen het regime van Bashar al-Assad. Geen wonder dat de Syrische anti-regeringsrevolutionairen en activisten nu solidair zijn met de Iraanse demonstranten.

Abdelaziz al-Hamza, een Syrische voorvechter van democratie uit Raqqa en actief lid van de groep Raqqa is Being Slaughtered Silently, adviseerde de Iraanse demonstranten om hun identiteit te verhullen, geen identiteitsbewijzen mee te nemen en verwijderbare geheugenkaarten te gebruiken in apparaten waarmee ze de protesten vastleggen. Hij drong er ook sterk op aan om schuilnamen te gebruiken op Facebook, Twitter en YouTube en te communiceren via versleutelde apps.

Domino-effect

Veel Syrische activisten van de oppositie hopen dat de Iraanse protesten een domino-effect zullen veroorzaken dat uiteindelijk het Iraanse buitenlandse beleid ten aanzien van Syrië zal veranderen. In de afgelopen jaren gaf de Iraanse regering jaarlijks miljarden dollars uit om het repressieve Syrische regime te steunen.

‘Als we iets kunnen leren van de Syrische opstanden, is het dat protesten zoals deze een eigen leven kunnen gaan leiden op een manier waar niemand op voorbereid is’

De machtige Iraanse legerleider generaal Qasem Soleimani leidde de Iraanse militaire operatie in Syrië. Als de huidige protesten leiden tot een soort van revolutionaire verandering, kan de krachtige Iraanse financiële en militaire steun aan actieve partijen in de Syrische oorlog –waaronder Hezbollah en het leger van Assad– plotseling verschrompelen. Dat zou ook grote gevolgen hebben voor de Arabische landen waar Iran een militaire rol speelt, niet in de laatste plaats Jemen.

Als we iets kunnen leren van de Syrische opstanden, is het dat protesten zoals deze een eigen leven kunnen gaan leiden op een manier waar niemand op voorbereid is. Er is een significante kans dat het Iraanse regime deze opstand net zo wreed neerslaat als het regime van Assad. Ayatollah Khamenei schrijft de demonstraties toe aan een buitenlandse samenzwering. Honderden demonstranten zijn gearresteerd en het hoofd van het Iraanse Revolutionaire Hof waarschuwde voor doodvonnissen.

Het vooruitzicht van grootschalig bloedvergieten door de staat hangt als een donkere wolk boven de protesten. En als dat gebeurt, kan het daaropvolgende domino-effect opnieuw een explosieve situatie creëren in een al onstuimige en gevaarlijke regio.

Josepha Ivanka Wessels is onderzoeker aan de faculteit Midden-Oostenstudies van Lund University (Zweden).