Afrikaanse Unie vreest tweederangsrol van bij de start

Zuid-Afrika, Nigeria, Egypte, Senegal, Algerije en het tiental andere
Afrikaanse landen die het NEPAD schragen, zouden willen dat de Afrikaanse
Unie het initiatief onverkort overneemt als haar programma voor sociale en
economische ontwikkeling van start gaat. Maar niet alle Afrikaanse landen
zijn even enthousiast over het ontwikkelingsplan. Landen kunnen immers maar
toetreden tot het partnerschap als ze beloven zich in te zetten voor
politieke stabiliteit en ‘good governance’ (behoorlijk bestuur). In ruil
daarvoor zouden de NEPAD-deelnemers op meer ontwikkelingshulp en betere
handelsvoorwaarden van de rijke landen kunnen rekenen. Dat de NEPAD-leden
het menen met hun streven naar goed nabuurschap en good governance, moet
onder meer blijken uit de instelling van een African Peer Review Mechanism -
een controlesysteem waarbij de lidstaten van het partnerschap elkaar op de
vingers kunnen tikken.

Het NEPAD heeft intussen al een eigen secretariaat gekregen. Het moet onder
meer ontwikkelingsprogramma’s voor de lidstaten uitwerken en daarvoor bij de
donorlanden geld losweken. Binnen het secretariaat van de Organisatie voor
Afrikaanse Eenheid - dat volgende week wordt overgenomen door de Afrikaanse
Unie - bestaat de vrees dat het NEPAD een autonome structuur wordt die de
structuren van de unie helemaal in de schaduw zal stellen. En de Afrikaanse
landen die niet meteen willen of kunnen toetreden tot het NEPAD, zouden hun
ontwikkelingshulp wel eens dramatisch kunnen zien slinken als de donorlanden
massaal voor de partnerschapsprogramma kiezen.

Volgens Jakkie Cilliers, de directeur van het Zuid-Afrikaanse Institute for
Security Studies (ISS), is de kans groot dat landen als Zimbabwe, Kenia and
Libië - die door de problemen die ze hebben met democratie en behoorlijk
bestuur in de nabije toekomst niet zullen kunnen toetreden tot het NEPAD -
verbitterd strijd gaan leveren voor de belangrijkste functies binnen de
Afrikaanse Unie. Op die manier vermijden ze helemaal buiten spel te worden
gezet, en kunnen ze het NEPAD eventueel zelfs stokken in de wielen steken.

Het belangrijkste orgaan van de Afrikaanse Unie wordt een Raad voor Vrede en
Veiligheid, die snelle collectieve reacties moet mogelijk maken op
toekomstige conflicten en crisissituaties in Afrika. De raad krijgt onder
meer de opdracht de vorderingen na te gaan die de lidstaten maken bij de
bevordering van democratische procedures, behoorlijk bestuur,
rechtsstatelijkheid en de bescherming van de mensenrechten en de
fundamentele vrijheden. Maar er zal waarschijnlijk nog veel tijd overheen
gaan vooraleer alle lidstaten van de Afrikaanse Unie het eens worden over de
precieze inhoud van die begrippen. Toch is de Raad een machtige vergadering,
vooral omdat de oprichtingsakte de Afrikaanse Unie de bevoegdheid geeft zich
in de interne aangelegenheden van lidstaten te mengen als daarmee genocide
of misdaden tegen de menselijkheid kunnen worden vermeden.

In de Raad voor Vrede en Veiligheid zullen 15 verkozen lidstaten zetelen;
vijf daarvan voor een veel langere periode dan de anderen. Vier van de
grootste kanshebbers voor die superzetels - Nigeria, Zuid-Afrika, Egypte en
Algerije - staan achter het NEPAD. Maar de tegenstanders van het Afrikaanse
impulsprogramma zijn ook niet kansloos. Kenia maakt aanspraak op de zetel
die voor Oost-Afrika is voorbehouden, en ook Libië wil voor een zetel gaan.

De Afrikaanse ministers van Buitenlandse Zaken hebben een week om
overeenstemming te bereiken over de vraag in welke mate het NEPAD in de
Afrikaanse Unie zal worden geïntegreerd, en of de structuren van de twee
instellingen eventueel zelfs zullen worden samengesmolten. Voorlopig lijken
Zuid-Afrika en de andere grote landen achter het NEPAD het idee van een
versmelting niet erg genegen, al stellen ze wel voor dat de Unie het
initiatief adopteert als haar economisch programma. Volgende week kunnen de
Afrikaanse staatshoofden naar aanleiding van de lancering van de Afrikaanse
Unie die knoop doorhakken.