Bedrijven en werknemers kreunen onder aidsepidemie

Volgens een recent onderzoek van het Bureau of Economic Research uit Zuid-Afrika heeft 90 procent van de bedrijven in Zuidelijk Afrika te lijden onder de gevolgen van aids. De landbouwsector, de verwerkende nijverheid en de transportindustrie hebben het zwaarder te verduren dan de handel en de dienstensector. Bijna de helft van de bedrijfsleiders die voor de studie bevraagd werden, gelooft dat die negatieve effecten binnen vijf jaar nog altijd zullen spelen.

Werknemers in de regio staan er nog slechter voor. Aids kan hen op drie manieren treffen. In de eerste plaats worden veel arbeiders in Zuidelijk Afrika per dag of per prestatie betaald; als ze zo ziek worden dat ze thuis moeten blijven, valt hun inkomen helemaal weg. Meestal zijn ze te jong om aanspraak te kunnen maken op een pensioen. Slechts een kleine minderheid van de werknemers in de regio is verzekerd tegen ziekte of werkloosheid.

Ten tweede lijkt het werkloosheidsprobleem in de regio alleen maar nijpender te zullen worden. Ondanks de crisis in de regio zegde 18 procent van de bedrijven die werden bevraagd door BER dat ze dit jaar nieuwe mensen in dienst zouden nemen. Maar het gaat niet om bijkomende arbeidsplaatsen: de bedrijven vervangen enkel de werknemers die ze door aids zijn verloren. Door dat proces gaat er veel ervaring, kennis en tijd verloren, waardoor de productiviteit daalt. Bovendien lijken lang niet alle bedrijven die werknemers verliezen, hun personeelsbestand weer aan te vullen. Waarschijnlijk gaat de werkgelegenheid er in Zuidelijk Afrika dus netto op achteruit - een ramp voor een regio waar nu al ongeveer 40 procent van de actieve bevolking niets omhanden heeft.

Ten slotte dreigen er in heel wat bedrijven structureel banen te verdwijnen door investeringen in automatisering. Dat was lang geen voor de hand liggende optie in Zuidelijk Afrika, want er was een groot aanbod aan goedkope werkkrachten. Aids doet de bedrijven nu toch de andere richting inslaan: machines worden immers niet ziek. Vijftien procent van de bedrijven in het BER-onderzoek had plannen om in de nabije toekomst machines in te voeren om minder afhankelijk te worden van menselijke arbeidskracht.

Zuidelijk Afrika is de regio die het ergst getroffen wordt door aids. In bijna alle landen is minstens een vijfde van de bevolking besmet met HIV. In Botswana loopt het aandeel op tot 40 procent. Vooral grote bedrijven in de regio proberen hun werknemers op een of andere manier te beschermen tegen de ziekte en verstrekken aidsremmers aan personeelsleden die al geïnfecteerd zijn. De meeste bedrijven met meer dan 100 werknemers hebben een aidsprogramma. Bij kleinere ondernemingen is dat zelden het geval.