"Biodiversiteit en klimaat één strijd"

Een team van 23 onderzoekers uit 9 landen vergeleek de resultaten van recente studies en literatuur over de staat van de biodiversiteit wereldwijd. Daaruit blijkt een onvermijdbare, aanhoudende teloorgang tijdens de rest van de 21e eeuw. Maar er is ook hoop, stellen de onderzoekers, op voorwaarde dat er duidelijke beleidskeuzes gemaakt worden.

De klimaatverandering, vervuiling, ontbossing en andere vormen van landgebruik drijven dier- en plantensoorten naar de afgrond, en dat heeft verregaande gevolgen voor de mensheid. “De menselijke samenleving en infrastructuur steunt op een aantal soorten en ecosystemen, en nu worden die door elkaar geschud”, zegt Paul Leadley van de Universiteit van Zuid-Parijs en hoofdauteur van de studie. “Zelfs optimistische scenario’s voorspellen voor deze eeuw krimpende en uitstervende populaties van veel soorten.”

In het Japanse Nagoya wordt op de internationale Biodiversiteitstop intens onderhandeld om die teloorgang van de biodiversiteit te stoppen tegen 2020. Maar die doelstelling is “onrealistisch”, zegt Leadly. Er is een publieke focus op de uitstervende soorten, zegt hij, maar het is vooral de verschuiving in populatiegroottes die een betere indicator is op korte termijn. Die verschuiving heeft grote gevolgen voor het menselijk welzijn.

In de oceanen zorgt een combinatie van de klimaatverandering en overbevissing er bijvoorbeeld voor dat er binnenkort nog maar weinig grote vissen te vangen zullen zijn. Kwallen kunnen het belangrijkste zeeproduct worden. Op land is het vooral de klimaatverandering, ontbossing en het verdwijnen van natuurlijke landschappen die een gevaarlijke combinatie vormen. Uit een recent onderzoek blijkt dat die combinatie er bijvoorbeeld toe kan leiden dat het Amazonewoud niet langer in staat zal zijn om de helft van de eigen neerslag te genereren. Zonder die neerslag zal het bos overgaan in droge graslanden (cerrado), met een enorme CO2-uitstoot en het uitsterven van talrijke soorten voor gevolg.

“Een stijging van de wereldwijde temperatuur met 2 graden Celsius is voor veel ecosystemen een harde dobber. Tropische regenwouden komen in de problemen, er zullen nog maar weinig koraalriffen zijn en wouden in gematigde laaglanden zullen heel anders zijn dan wat we nu kennen”, zegt tropisch-bioloog Thomas Lovejoy, hoofdadviseur biodiversiteit van de voorzitter van de Wereldbank.

Herstel

Een oplossing om de planeet af te koelen en het Amzonewoud te redden is het herstel van de wouden en graslanden zodat ze CO2 uit de atmosfeer kunnen halen. De economische groeimodellen moeten verschuiven van de conversie van land naar het herstel ervan.

Ook Leadly is ervan overtuigd dat de strijd tegen de klimaatverandering een doorslaggevende factor kan zijn om de teloorgang van de soortenrijkdom tegen te gaan. Scenario’s tonen aan dat een prijs op alle vormen van CO2-uitstoot, ook die van ontbossing en landbouw, al heel wat aan het probleem zou kunnen doen. Ontbossing en landbouw zijn goed voor 35 tot 50 procent van alle CO2-uitstoot. Het zijn ook de belangrijkste bedreigingen voor biodiversiteit.

Er is nood aan een sterke CO2-taks die kosten in rekening brengt voor CO2-uitstoot en de opslag van broeikasgassen beloont, in combinatie met effectief beschermde gebieden, zegt Leadley. Twintig procent van het land en 15 procent van de oceanen beschermen, zoals werd voorgesteld op de top tegen 2020, is niet genoeg.

Dringend

De studie toont ook duidelijk aan dat actie niet te lang op zich mag laten wachten, omdat de mogelijkheden snel opraken. Maar de beleidsmakers daarvan overtuigen, blijft de moeilijkste opdracht. Wetenschappers hopen dat de oprichting van een Intergouvernementeel Panel voor Biodiversiteit en Econsystemen (IPBES) naar analogie met het Internationaal Klimaatpanel (IPCC) een verschil kan maken.

“Wat op het spel staat is zo dringend en het belang voor de mensheid is zo enorm, dat wetenschappers zich moeten verenigen in het IPBES om beleidsmakers te informeren met een uniforme stem”, zegt Pereira van de Universiteit van Lissabon.

Regeringen in Nagoya zeggen dat ze voorstander zijn van de oprichting van zo’n panel, maar sommige regeringen houden hun steun in beraad uit strategische overwegingen in de onderhandelingen.

Een wereldwijde inschatting van de biodiversiteit is erg moeilijk en de wetenschap kan niet met één stem spreken zonder een organisatie zoals IPBES, zegt Leadley. “Ik wil de delegaties in Nagoya eraan herinneren dat een business-as-usual-aanpak leidt tot een catastrofaal verlies aan biodiversiteit.”