'Campagne voor de Tobintaks niet meteen in het voordeel van armste landen'

Toen de VN-lidstaten vier jaar geleden op de Millenniumtop een akkoord bereikten over acht concrete doelstellingen om de extreme armoede in de wereld te verminderen, leek alles nog mogelijk. Maar het laatste interim-rapport toont dat de VN-lidstaten allerminst op schema zitten. De armste landen, waarvan 34 onder de Sahara, dreigen de meeste van de doelstellingen niet te halen. De bottom line van een interim-rapport van VN-baas Kofi Annan uit augustus luidt dat er 40 tot 70 miljard dollar per jaar extra nodig zijn om de millenniumdoelstellingen te halen. Dat komt neer op een verdubbeling van de bilaterale ontwikkelingshulp.

Een aantal weken geleden kwam James Wolfensohn, de voorzitter van de Wereldbank, in Brussel verklaren dat hij niet meer gelooft dat de acht internationale minima inzake ontwikkeling gehaald kunnen worden. Onzin, zegt Eveline Herfkens, op tussenstop in Brussel voor een workshop met ngo’s. Voorlopig is alles nog mogelijk. Maar we hebben niet veel tijd meer.

De ultieme deadline van de acht millenniumdoelstellingen is 2015: dan moet het aantal armen gehalveerd zijn, moet er een universele toegang tot het basisonderwijs zijn en moeten ook de andere doelstellingen (met betrekking tot man-vrouwgelijkheid, kindersterfte, gezondheidszorg, drinkwater en milieu) bereikt zijn. Maar het jaar van de waarheid is nabij, want in september 2005 evalueert de Algemene Vergadering van de VN de complete Millenniumverklaring uit 2000.

Eveline Herfkens, die voor namens de VN politieke steun zoekt voor de internationale ontwikkelingsagenda, benadrukt dat het glas halfvol is. Steeds meer regeringen belijden lippendienst aan een rechtvaardiger handelssysteem. En sinds 2002 kwam er ook een eind aan de dalende curve die de officiële ontwikkelingshulp (ODA) in de jaren 90 kenmerkte. Vorig jaar besteedden de rijke OESO-landen ongeveer 68 miljard dollar aan ontwikkelingssamenwerking. Nooit waren er meer Europese landen bereid om hun budget voor ontwikkelingssamenwerking op te trekken, zegt Herfkens.

Er zijn momenteel vijf Europese landen die de zogenaamde 0,7 procentnorm halen: Zweden, Noorwegen, Nederland, Denemarken en Luxemburg. Vijf andere Europese landen hebben een deadline vooropgesteld om 0,7 procent van hun bruto binnenlands product te spenderen aan ontwikkelingshulp (Ierland tegen 2007, België tegen 2010, Frankrijk, Spanje tegen 2012 en het Verenigd Koninkrijk tegen 2013).

Maar het gekeerde tij is nog te zwak om de millenniumdoelstellingen te realiseren. Herfkens hoopt dat de Europese Unie op de volgende editie van de Algemene Vergadering van de VN in september uitpakt met een verrassend voorstel. De lidstaten van de EU hebben beloofd dat ze tegen 2006 minstens 0,33 procent van hun bnp zullen vrijmaken. Ik hoop dat ze snel bijkomende beloftes maken - bijvoorbeeld 0,5 procent tegen 2007 en 0,7 tegen 2012, zodat de VS schaamrood op de wangen krijgen en het Europese voorbeeld volgen.

Niet de ontwikkelingshulp maar de handel blijft echter de belangrijkste hefboom om de millenniumdoelen te bereiken, benadrukt de VN-coördinator. De Europese Unie moet zich inschikkelijk tonen in Doha-ronde (de onderhandelingen over de vrijmaking van de wereldhandel), zegt Herfkens. Het principe van wederkerigheid - voor wat hoort wat - moet verdwijnen in de onderhandelingen.

Herfkens vindt het voorbarig om nu al te zoeken naar andere manieren om de 50 extra miljard dollar te vinden. Op de Algemene Vergadering van de VN volgend jaar zullen zeven zogenaamde innovatieve financieringsmechanismen de revue passeren - ideeën om ontwikkelingsgeld te financieren met andere middelen dan belastinggeld. De belangrijkste ideeën zijn een internationale belasting op speculatieve muntwissels (Tobintaks) en een Internationale milieubelasting op fossiele brandstof.

Concord, de Europese Federatie van ngo’s voor hulp- en ontwikkeling, werkt aan een campagne om de Tobintaks op de agenda van de EU en de VN te zetten. De VN-coördinator vindt dat geen goed idee. De kans is dat er overeenstemming wordt bereikt over innovatieve financieringsmechanismen voor 2015 (de deadline voor de millenniumdoelstellingen), is zeer klein, zegt Herfkens. Bovendien vreest ze dat regeringen die financieringsmechanismen gaan gebruiken om de 0,7 procentnorm te ontlopen. De Europese Unie lijkt nu eindelijk warm te lopen om meer geld vrij te maken voor ontwikkelingshulp. Het is nu ongeveer het slechtste moment om stofwolken te gaan opblazen over innovatieve financieringsbronnen.