Cubaans onderwijs verliest terrein aan privéspelers

“Het gewone onderwijs volstaat niet langer. Soms kan een leerkracht niet tot de leerlingen doordringen of worden de lessen niet goed gegeven. Daarom riep ik de hulp in van privéleraren”, vertelt Raiza Martínez, moeder van een dertienjarig meisje, aan IPS.

“In mijn tijd was het anders: toen was het staatsonderwijs nog erg goed. Nu zijn de materiële omstandigheden in de klaslokalen wel goed en krijgen de leerlingen alle geplande lessen, maar zijn er minder uitstekende leerkrachten (dan voor de crisis)”, meent de 48-jarige Martínez uit Havana.

Privéles Engels

Ania Porro helpt haar zoon met de meeste van zijn vakken. “Mijn hulp volstond omdat hij goede onderwijzers had in het basisonderwijs. Maar nu in het voortgezet onderwijs is er een gebrek aan consistentie en een tekort aan leraren. Ik moest privéles Engels en wiskunde voor hem zoeken.”

Cuba’s volledig kostenvrije staatsonderwijs heeft nooit meer de kwaliteit gehaald van voor het begin van de economische crisis in de jaren 1990. De infrastructuur is er geleidelijk aan op achteruit gegaan en heel wat leerkrachten gingen aan de slag in beter betaalde sectoren, zoals het toerisme.

De autoriteiten slagen er niet in om het openbare onderwijs zijn glans terug te geven, ondanks een strengere lerarenopleiding en een herverdeling van het beschikbare personeel. De nood is het hoogst in Havana, dat 3069 leerkrachten ging halen in andere provincies, vooral voor het basisonderwijs.

Zelfstandige activiteit

In provincies waar er geen tekort is kunnen leerkrachten die minder goed presteren zich fulltime laten bijscholen. “De resultaten van dit programma zijn nog niet helemaal zichtbaar. Zoiets verander je niet van de ene op de andere dag”, aldus de minister van Onderwijs, Ena Elsa Velázquez.

In de tussentijd doen gezinnen die het zich kunnen permitteren, of die er veel voor over hebben, een beroep op een privéleraar. Sinds 2010 mogen Cubanen als zelfstandige activiteit privéles geven, al is het voor de gewone onderwijzer verboden om als privéleraar te werken. In oktober meldde de krant Granma dat veel leraren van openbare scholen echter hun diensten ook privé aanbieden.

De tarieven van een privéleraar schommelen tussen 10 en 50 Cubaanse peso (30 cent tot 1,5 euro) per les.  Ter vergelijking: het gemiddelde maandloon dat de grootste werkgever van het land (de staat dus) uitbetaalt, bedraagt 14 euro.

Gratis cursussen

Ook de Kerk springt in het gat. Religieuze scholen werden opgedoekt in 1961, twee jaar na de revolutie, wanneer de staat het onderwijs volledig in handen nam. Maar sinds het begin van de economische depressie geven kerken ook lessen over niet-religieuze onderwerpen, om aan de lokale noden te voldoen.

La Salle Centre in Havana bijvoorbeeld, dat wordt gerund door een katholieke orde, geeft al 15 jaar Engels voor jongeren en kinderen, computerles, maar ook management voor kleine en middelgrote ondernemingen. “We kunnen de vraag niet bijhouden”, zegt directeur Aurelio Gómez.

De kostprijs is 25 Cubaanse peso (75 eurocent) per maand. “In de zomer organiseren we zelfs gratis cursussen voor de laagste inkomens van de gemeenschap”, voegt hij eraan toe.

“De laatste tijd zien we dat alle bisdommen inspanningen doen op het vlak van onderwijs”, aldus Orlando Márquez, woordvoerder van de aartsbisschop van Havana.

Het Christelijk Centrum voor Reflectie en dialoog in Cuba organiseert sinds 2011 workshops voor de groeiende privésector in Cuba. Het instituut heeft meer dan honderd ondernemers opgeleid in Cárdenas, in het westen van het eiland. Dit jaar kwamen er 1435 mensen les volgen over landbouw, milieu, gender, seksualiteit en het gezinsleven. Ruim een derde van hen was niet gelovig.