Depressies drijven gevluchte Noord-Koreanen tot zelfmoord

Vier op vijf gevluchte Noord-Koreanen lijden in Zuid-Korea aan hoge bloeddruk te wijten aan de claustrofobie en angst tijdens hun vlucht, zegt Choi Seung Cheol, die in Noord-Korea werkte als arts. We moesten allemaal lange tijd in kleine ruimtes leven: shelters, ambassades, opvangcentra. Je weet dat je vrij bent, en toch ben je het niet, lang nog nadat je de Noord-Koreaanse grens bent overgestoken.

Het leven in Zuid-Korea is geen pretje voor de vluchtelingen. Bijna negen op tien Noord-Koreanen die in Zuid-Korea wonen, zijn werkloos. Ze beschikken vaak niet over de vaardigheden en opleiding om te slagen in de competitieve Zuidkoreaanse maatschappij. Anderen, zoals Choi met zijn diploma geneeskunde, moeten hun hele opleiding opnieuw doen. Van de 80 Noord-Koreaanse artsen die in het zuiden wonen, kregen er slechts vijf intussen de toelating om hun beroep uit te oefenen.

En dan is er nog het trauma. Het onvermogen om te gaan met de emotionele letsels en het schuldgevoel dat zovele anderen het niet haalden. Het blijkt moeilijk om de herinneringen aan honger - In Noord-Korea woedt sinds begin jaren negentig hongersnood - en wanhoop af te weren. Volgens Gilduin Blanchard van Artsen zonder Grenzen in Seoul bemoeilijkt dat de integratie nog eens extra. Allemaal hebben ze psychosomatische problemen - hoofdpijn, rugpijn, pijn in de borststreek, zegt hij. Mannen grijpen naar de fles, vrouwen zetten vaak maandenlang geen voet op straat. Ze zijn te bang. Het aantal zelfmoordpogingen is erg hoog.

De vluchtroute naar Zuid-Korea verloopt bijna altijd via China. In de winter sprinten Noord-Koreanen de bevroren rivier de Tumen over richting China. Via die omweg proberen ze Zuid-Korea te bereiken. De problemen beginnen dan pas, want in China zijn ze illegaal. Sinds begin 2005 onderscheppen en repatriëren de Chinezen wekelijks zo’n 400 tot 500 mensen, zegt de Amerikaanse missionaris Tim Peters die een organisatie leidt die vluchtelingen bijstaat. Slechts een handvol gelukkigen bereikt Zuid-Korea: daar zijn maar 6.500 officieel geregistreerde Noord-Koreanen en de eerste vijf maanden van dit jaar bereikten slechts 431 nieuwelingen Seoul - zowat de helft ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

De afname ligt aan de Chinese repatriëringen, maar ook aan de toename van openbare executies in Noord-Korea van mensen die probeerden te ontsnappen, zegt Kim Sanh Hun, een 70-jarige gepensioneerde VN-vertegenwoordiger en mensenrechtenactivist. Eerder dit jaar werden zeldzame videobeelden van geblinddoekte gevangenen die in het hoofd werden geschoten via China naar Zuid-Korea gesmokkeld. De Zuid-Koreaanse autoriteiten verboden de uitzending ervan om de fragiele relaties met Noord-Korea niet te schaden.

De ontsnapping is zo’n opdracht dat vluchtelingen die in Zuid-Korea aankomen zich een overlevende voelen. Mensen hier begrijpen niet wat wij hebben doorgemaakt. Ze beschouwen ons als tweederangsburgers, zegt Choi. In het Noorden geven mensen nog om elkaar, hier viert onverschilligheid hoogtij, vindt hij. Zuid-Korea is een getormenteerd Utopia, Noord-Korea is een gelukzalige hel.

Artsen zonder Grenzen in Seoul biedt de meest getraumatiseerde vluchtelingen nu psychologische begeleiding aan en werkt daarvoor met een Zuid-Koreaanse en een Franse psycholoog. Sommigen weigeren met onze psychologen te praten omdat ze vrezen dat ze daarmee nog sterker gestigmatiseerd raken, zegt Blanchard. Maar in andere gevallen is het naar ons gevoel het enige wat deze mensen in leven houdt. Zoals bij die vrouw die haar kinderen had achtergelaten in Noord-Korea en onderweg in China ook haar baby moest afstaan. (ADR/MM)