Geen enkel akkoord in zicht

Het was op voorhand voorspeld: de wereldhandelstop in Cancun zou zich
andermaal stoten aan de steen van de landbouwsubsidies. Zolang de
industrielanden hun agrarische productie en export ondersteunen met
honderden miljarden euro’s, willen de ontwikkelingslanden niet onderhandelen
over meer vrijhandel in de wereldhandel. Maar de clash tussen Noord en Zuid
op de vijfde ministerconferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) kwam
toch harder aan dan gedacht. Dat had alles te maken met de G22, een groep
van 20 ontwikkelingslanden onder leiding van de ‘grootmachten van de derde
wereld’ Brazilië, China en India, waar intussen ook Egypte en zopas Turkije
zich bij aansloten. De G22 vragen een verregaande en onvoorwaardelijke
afbouw van de westerse landbouwsubsidies. De kleinere - vooral Afrikaanse -
ontwikkelingslanden vormden eveneens front. De Afrikaanse Unie, de met de EU
gelinkte landen uit Afrika, de Cariben en de Stille Oceaan (ACP-landen), en
een groep van vier West-Afrikaanse katoenproducerende landen formuleerden
hun eigen concrete eisen.

Zelfs voor Egypte en Turkije toetraden, waren de G20 al een factor van
betekenis, al was het maar omdat ze 51 procent van de wereldbevolking en 63
procent van de mondiale boerenbevolking vertegenwoordigden. Het getouwtrek
rond de frontvorming - diverse ngo’s beschuldigden de VS ervan arme landen
onder druk te zetten om niet toe te treden tot de club - doet sterk denken
aan de jaren 60 en 70. Alleen is ideologie deze keer niet het bindmiddel
tussen de ontwikkelingslanden. Volgens Eduardo Pérez Motta, de
vertegenwoordiger van Mexico bij de WHO, scharen de G22 zich rond erg
praktische belangen, niets meer.

De centrale eis van de groep is de drastische en snelle afbouw van de
landbouwsubsidies in de rijke landen - het gaat om 300 miljard dollar per
jaar. Dat zo’n afbouw er op termijn moet komen, is overigens geen punt van
discussie. De verklaring van Doha (het kader van de onderhandelingsronde
waarvan de tussenstand in Cancun wordt opgemeten, ondertekend door alle 146
lidstaten) stelt enerzijds dat de binnenlandse subsidies (de steun aan de
eigen boeren) gevoelig gereduceerd moeten worden en anderzijds dat de
exportsubsidies (de steun aan de exporteurs) afgebouwd, met uitzicht op
eliminatie moeten worden. De discussie in Cancun gaat in de eerste plaats
over termijnen en percentages; hoe snel moeten de verschillende vormen van
landbouwprotectionisme verdwijnen?

De EU wil de steun aan de eigen boeren slechts geleidelijk afbouwen. De
Europese commissaris voor de landbouw Franz Fischler zegt dat een te snelle
afbouw contraproductief zou zijn voor iedereen omdat de internationale
landbouwprijzen dan gevaarlijk zouden gaan schommelen. Bovendien, zegt
Fischler, wil de EU iets terug in ruil voor zijn toegevingen. De EU dringt
aan op een afbouw van de importbeperkingen (tarieven en quota) in het
Zuiden. Maar de G22 toonden zich onverzettelijk: de landbouwsubsidies moeten
snel naar beneden, en daar kan niets tegenover staan.

De ministerconferentie eindigt vandaag en er is weinig kans dat er ook maar
over iets - landbouw, investeringen, diensten, geografische namen,
concurrentie en openbare aanbestedingen, sociale en ecologische normen - een
akkoord komt. De EU probeerde een debat te openen over de zogenaamde
Singapore-thema’s (investeringen, concurrentieregels en aanbestedingen).
Maar een groep ontwikkelingslanden onder leiding van Cuba en Venezuela
maakten donderdag duidelijk dat daar geen sprake van kon zijn: de
Singapore-thema’s zijn geen prioriteit.

Terwijl de spanningen tussen de regeringsdelegaties hoog oplopen, heerst er
en feeststemming onder de niet-gouvernmentele organisaties die in Cancun
parallelle fora organiseerden. Natuurlijk zijn we blij, zegt Alberto
Villarreal, de directeur van de handelscampagne van Friends of the Earth
International. Het is goed dat er nog geen landbouwakkoord komt, want het
zou enkel indruisen tegen de belangen van de arme landen. Naar Villarreals
oordeel zal het moeilijk worden om de Doha-ronde tegen de deadline van eind
2004 af te ronden.