Gesprekken tussen VS en Syrië voeden speculatie

Naar verluidt gingen de gesprekken van vorige week niet enkel over thema’s die de VS na aan het hart liggen, zoals de vraag van Washington om hard op te treden tegen de infiltratie van Soennitische extremisten in Irak en de steun aan Hezbollah in Libanon. Er zouden ook andere onderwerpen zijn aangesneden, zoals de vraag of de VS zich rechtstreeks willen engageren in de vredesgesprekken tussen Syrië en Israël.
Zowel Damascus als Tel Aviv hebben de VS opgeroepen om de gesprekken te leiden die al een jaar indirect plaatsvinden met Turkije als go-between. Rice heeft al publiek haar zegen gegeven over de gesprekken, maar haviken binnen de regering-Bush, waaronder vice-president Dick Cheney, hebben elk verder engagement van de VS afgekeurd.
“Er is nog geen doorbraak, en ik weet ook niet of die er zal komen”, zei Rice maandag op Bloomberg TV, nadat ze een ontmoeting had gahad met Moallem in de marge van de Algemene Vergadering van de VN in New York. “Maar het is tijd om te praten over de veranderingen die plaatsvinden in het Midden-Oosten.”
Hoewel de ontmoeting met Rice amper tien minuten duurde, had Moallem een langer gesprek met haar nummer twee voor het Midden-Oosten, David Welch. The Wall Street Journal suggereerde dat die gesprekken een voorteken kunenn zijn van een “mogelijke dooi” tussen Washington and Damascus. “Ik beschouw dit als een goede vooruitgang in de Amerikaanse positie”, zei Moallem in de krant. “De sfeer was positief. We besloten de dialoog verder te zetten.”

Een nieuwe wind

“Het is duidelijk tijd voor een verandering in het beleid, en ik denk dat Rice en anderen dat ook inzien”, zegt Joshua Landis, een Syrië-kenner aan de Universiteit van Oklahoma en auteur van het gezaghebbende blog www.syriacomment.com. “Rice staat er zeker voor open, en het hele ministerie van Defensie roept hier al lang om. Maar ze kan het Witte Huis niet zonder meer passeren.” Bush omschreef Syrië vorige week nog als “sponsor van het terrorisme” in zijn toespraak voor de Algemene Vergadering van de VN.
De kloof tussen de haviken en realisten binnen de Amerikaanse regering was al bekend uit de discussies over Iran en Noord-Korea. De voorganger van Rice, Colin Powell, pleitte al voor een dialoog met Damascus voor en na de invasie van Irak in 2003. Maar de haviken onder leiding van Cheney en de toenmalige minister van Defensie Donald Rumsfeld voelden meer voor een einde van het regime van President Bashir al-Assad.
Na beschuldigingen dat Syrië steun verleende aan het binnensmokkelen van Soennitische extremisten in Irak, stelde Washington zich steeds vijandiger op tegenover Syrië. Die vijandigheid bereikte een climax na de moord op de Libanese eerste minister Rafik Hariri in 2005, volgens de VS het werk van Syrië.

Machtsverschuiving

Het ontslag van Rumsfeld in november 2006 en zijn vervanging door de gematigde Robert Gates, in combinatie met de toen rampzalige evolutie van de oorlog in Irak en de machtsgreep van het door Syrië gesteunde Hamas in Gaza, deed de machtsevenwichten binnen de regering verschuiven.
Tegen de neoconservatieven in nodigde Rice Syrië uit op de top van Annapolis in november, waar directe gesprekken tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit opnieuw opgestart werden. Vrijwel onmiddellijk daarna begon Turkije te bemiddelen in vredesgesprekken tussen Israël en Damascus. De teruggave van de Golanhoogte zou de pasmunt zijn voor Syriës belofte om de betrekkingen te normaliseren en de banden met Hezbollah, Hamas en Iran door te knippen.
Hoewel de gesprekken volgens alle partijen veel vooruitgang boekten, zijn ze sinds begin september opgeschort in afwachting van de vorming van een nieuwe regering in Israël. Damascus benadrukt stelselmatig dat een vredesakkoord er enkel kan komen als Washington zich vierkant achter de deal schaart en de betrekkingen normaliseert. En dat heeft het Witte Huis tot nog toe altijd uitgesloten.
Maar de inspanningen van Washington om Syrië te isoleren zijn de laatste maanden sterk uitgehold, onder meer door de overwinning van Hezbollah over pro-westerse groepen in Beiroet en het afscheid van de Franse president Jacques Chirac, één van de sterke bondgenoten in de pogingen van Washington om Assad te isoleren.
Chiracs opvolger Sarkozy was één van de eerste West-Europese leiders die Assad uitnodigde na de dood van Hariri. Sarkozy ging eerder deze maand op zijn beurt naar Damascus waar hij aanbood om de vredesgesprekken te sponsoren als ze opnieuw beginnen. Van zijn kant stuurde Assad onder meer ambassadeurs naar Libanon en Irak.
De volgende weken zal blijken of de macht binnen de Amerikaanse regering echt verschoven is naar de realisten, bijvoorbeeld als Washington een ambassadeur of hooggeplaatste onderhandelaar naar Damascus stuurt.
“Nu het beleid in Libanon in scherven ligt en de inspanningen om Syrië te isoleren tegengewerkt worden door Frankrijk, Turkije en zelfs Israël zelf, heeft het voor het Witte Huis geen zin meer om de Syriërs verder op stang te jagen”, zegt Landis. “Het begint op dit punt meer op koppigheid te lijken.”