Handel in gezondheidszorg globaliseert

De Wereldhandelsorganisatie creëerde met het GATS-akkoord een kader dat de liberalisering van de dienstensector in de hand werkte. Dankzij het internet is de informatie voorhanden, en goedkope vluchten zorgen ervoor dat de totaalprijs van een behandeling in het buitenland vaak stukken lager is dan thuis. Daarnaast is ook de beschikbaarheid van dokters en medische faciliteiten een belangrijke factor. Britten bijvoorbeeld trekken naar India om de lange wachtlijsten van de National Health Service te ontlopen.

Het meest in trek zijn buitenlandse tandartsbezoeken, plastische chirurgie en fertiliteitsbehandelingen, hoewel ook hartchirurgie en experimentele geneeskunde geen uitzonderingen zijn. De patiëntenstromen zijn zowel regionaal als globaal: inwoners van de VS trekken naar Mexico en West-Europeanen naar Polen, Tsjechië en Hongarije. Tegelijk hebben India, Thailand en Maleisië zich tot internationale medische trekpleisters ontwikkeld. Zo is het internationale ziekenhuis Bumrungrad in Bangkok een enorm complex dat zich duidelijk op het buitenland richt. Op de viertalige website van het ziekenhuis kunnen geïnteresseerden kennismaken met de glimlachende dokters en meteen ook een kamer boeken.

De consumptie van gezondheidszorg

De nationale overheden van de landen van bestemming verwelkomen deze evolutie met open armen. De geneeskunde wordt een bron van buitenlands kapitaal, patiënten zijn in de eerste plaats betalende klanten en pas daarna burgers die recht hebben op gezondheidszorg. India verstrekt fiscale voordelen aan bedrijven en privé-ziekenhuizen die inspelen op de trend. In Maleisië werd in 1998 een “Nationaal Comité voor de Promotie van Medisch en Gezondheidstoerisme” in het leven geroepen, een comité dat onder het ministerie van Gezondheid valt hoewel het oogmerk ervan zuiver commercieel is.

Tegenwoordig financiert het grootste deel van de medische toeristen hun behandeling nog uit eigen zak, maar langzaamaan begint een zekere institutionalisering van het fenomeen op gang te komen. In 2009 sloot een Mexicaans ziekenhuis een overeenkomst met het Noord-Amerikaanse Blue Cross die VS-burgers toelaat een goedkopere verzekering te nemen als ze bereid zijn over de grens te reizen voor hun behandeling. Dit betekent in feite dat gezondheidszorg wordt uitbesteed omwille van de lagere kosten, net zoals dat gebeurt met bijvoorbeeld de iPod, die in China geproduceerd wordt.

Interne braindrain

In economische zin kan het medische toerisme dan wel bijdragen tot een positieve handelsbalans, maar de mogelijke weerslag ervan op de samenleving mag niet genegeerd worden. Het voornaamste gevaar is dat de investeringen in de sector ten koste gaan van de lokale gezondheidszorg. Gespecialiseerde sectoren zoals tandheelkunde en plastische chirurgie dreigen voorrang te krijgen op meer gangbare ziekten. Dokters en verplegend personeel worden met hoge lonen aan dure privé-klinieken gebonden, wat het OESO-rapport de “interne braindrain” noemt.

Hoogstaande medische technologie en kennis is dus niet langer het monopolie van het Westen. Het vervagen van de nationale grenzen op dit vlak haalt de financiële drempel voor een bepaalde groep patiënten een heel stuk naar beneden. Het gros van de mensen uit het Zuiden dreigt echter uit de boot te vallen. Als deze vorm van globalisering ook voor hen een positieve evolutie wil zijn, is een nationale politiek die de inkomsten ervan herverdeelt onontbeerlijk, aldus het rapport.