Heropvoeding voor leraren die weigeren volkslied te zingen

Het moderne Japan heeft zijn keizer, volkslied en vlag na de oorlog behouden maar vaart sindsdien resoluut een pacifistische koers. De angst voor een terugkeer van de totalitaire excessen zit er bij de bevolking diep in. In 1999 stuitte de beslissing om het oude gedicht ‘Kimigayo’, dat oproept tot een eeuwig keizerrijk, opnieuw tot tekst van het volkslied te maken op veel protest. De stadsregering van Tokio besloot niettemin om het zingen van het volkslied bij het begin en het einde van het schooljaar te verplichten.

Yasunao Hoshino is een van de 250 rebellen die deze maand naar een speciale cursus moeten omdat ze het volkslied niet over hun lippen hebben
gekregen. Hoshino kan het lied niet in overeenstemming brengen met haar geloof in pacifisme en individuele vrijheid. Het is niet zo gemakkelijk te blijven zitten als de directeur het bevel geeft op te staan en het volkslied te zingen, zegt de 50-jarige turnlerares. Ik kreeg een misselijk gevoel in mijn maag bij de ceremonie.

Hoshino en twee andere rebellerende leraren werden onmiddellijk uit de zaal verwijderd door inspecteurs die het stadsbestuur van Tokio speciaal om die reden op pad had gestuurd. Sommige leraren klagen over loonkortingen en verbale intimidatie door hun baas. 137 leraren dienden een klacht in tegen het heropvoedingsprogramma en vroegen een schadevergoeding van 100 dollar. De bevoegde rechtbank wees het verzoek van de hand maar stelde uitdrukkelijk dat gelijksoortige programma’s bij herhaling een inbreuk kunnen vormen op de vrijheid van opinie en de grondwet.

Toru Kondo is leraar Engels en behoorde tot de eerste 45 leraren die het heropvoedingsprogramma hebben bijgewoond. Ze kregen de opdracht een opstel te schrijven over hun motivatie om niet mee te doen. Wie weigerde iets op te schrijven werd bedreigd met nieuwe straffen, zegt Kondo.

Advocaat Bunya Kato vindt het onaanvaardbaar dat de leraren op dezelfde manier worden behandeld als collega’s die beschuldigd worden van seksueel misbruik of alcoholisme. Dit is een flagrante schending van het recht op een eigen opinie en doet denken aan het gedwongen patriottisme tijdens de oorlog en het militaire bestuur, zegt Kato.

Waarnemers zien een conflict tussen de traditie van pacifisme en de diep in de Japanse psyche gewortelde plicht dat ambtenaren zich ten dienste moeten stellen van de staat. Verder is Japans rol in de oorlog altijd al een taboethema geweest in het onderwijs. In de officiële handboeken worden de eigen wreedheden met de mantel der liefde bedekt. Vaak zijn het de leraren die het als hun plicht zien de jeugd in te lichten over de donkere kanten van het keizerlijke verleden. Dat is niet naar de zin van de conservatieven, die vrezen dat de jongere generaties opgroeien zonder gevoel van nationale identiteit. (MC/MM)