Hoogconjunctuur voor xenofoob geweld

Toen het Russische parlement in juni 2002 een wet goedkeurde op politiek extremisme werd dat aangekondigd als een mijlpaal in de strijd tegen skinheads en andere extreemrechtse heethoofden. Het rapport van de ngo Moskou-Helsinki Groep slaat die droom aan diggelen: het aantal haatmisdrijven tegen buitenlanders, migranten en minderheden zat vorig jaar weer in de lift. Januari van dit jaar was bovendien een rampmaand voor de strijd tegen racisme en xenofobie. Op 19 januari werd de Nigeriaan Okaro Davidson Chibo (35) ernstig gewond toen hij werd afgetuigd door vier skinheads in de Moskouse metro. Een dag later onderging een Chinees hetzelfde lot.

De afgelopen weken werden verschillende migranten uit de voormalige Sovjetstaten het slachtoffer van racistisch geïnspireerd geweld. Volgens de Moskouse politie werden er sinds begin januari zeven Azeri’s vermoord. De scheidslijn tussen racistisch geweld en ordinaire roofpartijen is bij migranten uit de voormalige Sovjetunie niet zo duidelijk. Veel winkels in Moskou en andere steden worden uitgebaat door immigranten uit Azerbeidzjan en Georgië. Niet enkel Moskou heeft daarmee te kampen. Op 21 januari werden twee Georgiërs neergeschoten in een schoenmakerij in Tyumen, in het westen van Siberië.

Rusland werd deze maand ook opgeschrikt door religieus fanatisme. In het dorp Yandyki in de regio Astrakhan (zuidelijk Rusland) werd begin deze maand een familie vermoord die behoorde tot de Getuigen van Jehova. Olga Fedotova (26) en haar grootmoeder werden doodgeslagen in hun huis, dat door de daders beklad werd met kruistekens.

Het racistisch geweld is niet af te lezen van de officiële statistieken, want de politie neemt geen akte van de raciale afkomst van slachtoffers. Toch erkennen de autoriteiten dat Rusland een probleem heeft met racisme en dat migranten en vluchtelingen uit de Kaukasus, (Centraal-)Azië en Afrika een doelwit vormen. Zelfs in de internationale samenwerking is de golf van racistische gewelddaden in Rusland een thema geworden. De Europese Commissie kondigde woensdag aan dat ze een subsidie voor 2 miljoen euro verleent aan een project voor racismebestrijding en tolerantie in Rusland.

We kunnen niet langer naast de discriminatie van minderheden kijken, verklaarde de Russische minister van Nationaliteiten Vladimir Zorin op 20 januari. We moeten tolerantie promoten van de kleuterklas tot de arbeidsmarkt. De regering werkt naar eigen zeggen aan een antiracismecampagne voor het grote publiek en bij het politiekorps. Ook in de Orthodoxe Kerk beweegt er wat. Op 20 januari lanceerde Alexy II, de Patriarch van de Othodoxe Kerk, een publieke oproep om een einde te stellen aan alle vormen van extremisme in Rusland.

De vraag is of dergelijke oproepen veel impact hebben in extremistische kringen. Sommige waarnemers verwachten meer van de stijgende conjunctuur, omdat meer welvaart de voedingsbodem voor racisme kan wegnemen. De Russische autoriteiten timmeren ook aan de weg via een beperking van het aantal migranten. Maandag maakte het hoofd van de Russische Grenswacht, generaal Konstantin Totsky, bekend dat zijn ordedienst vorig jaar 60.000 illegale migranten in de kraag konden vatten.