Hoogste werkloosheidscijfers in 25 jaar, zegt IAO

Het rapport van de IAO vergelijkt de werkloosheidscijfers in de steden
tijdens de eerste negen maanden van dit jaar met die van dezelfde periode in
2001 en komt tot de conclusie dat die in Argentinië zijn gestegen van 16,4
tot 21,5 procent, in Brazilië van 6,2 tot 7,3 procent, in Costa Rica van 6,1
tot 6,8 procent, in Mexico van 2,4 tot 2,8 procent, in Peru van 9,4 tot 9,7
procent, in Uruguay van 15,4 tot 16,5 procent en in Venezuela van 13,9 tot
15,5 procent. De gemiddelde stedelijke werkloosheid ligt volgens de IAO
momenteel op 9,3 procent.

Tegelijk groeit de informele arbeidsmarkt, de werkgelegenheid dus die
geschapen wordt door zelfstandigen en kleine ondernemers die helemaal
ontsnappen aan de controle van de staat. Ze betalen geen belastingen, moeten
zich niets aantrekken van wettelijke normen en vallen grotendeels buiten het
sociale zekerheidssysteem. Tussen 1990 en 2000 kwamen zeven van de tien
nieuwe banen in de regio tot stand in de informele economie. Slechts zes van
de tien nieuw gecreëerde banen geven recht op toegang tot de sociale
zekerheid en maar twee op de tien personen die in de informele sector werken
kunnen genieten van sociale uitkeringen.

De werkgelegenheid in Latijns-Amerika wordt gekenmerkt door een groeiende
sociale kwetsbaarheid en een voortdurende schending van de arbeidsrechten.
Algemeen directeur van de IAO Juan Somavia vroeg regeringen en
bedrijfsleiders uit de regio rekening te houden met de ernstige crisis in
enkele landen en om onmiddellijk een aantal noodmaatregelen inzake sociaal
beleid te nemen om te vermijden dat miljoenen werklozen terechtkomen in een
spiraal van armoede, honger en radeloosheid. Veel mensen begrijpen niet
hoe het zo ver is kunnen komen met hun land. Vaak voelen zij zich de echte
paria’s van de globalisering, aldus Somavia. Als we niet voor een ommekeer
kunnen zorgen, zal de toestand nog verergeren en kan er nog meer armoede en
sociale uitsluiting komen. Dat kan de politieke stabiliteit in vele landen
bedreigen en er zelfs een democratisch samenleven onmogelijk maken.

De auteurs van het IAO-rapport leggen de oorzaak van de stijgende
werkloosheid bij de tragere economische groei in de meeste industrielanden
en vooral de Verenigde Staten, de prijsdalingen van enkele belangrijke
grondstoffen voor de export en de diepe economische recessie in Argentinië.
Zij stellen vast dat de huidige crisis sterker voelbaar is in landen die
sinds de jaren 1980 een zware sociale schuldenlast hebben, waardoor er een
groter gebrek is aan ‘behoorlijke banen’. Dat zijn volgens de IAO
betrekkingen die voldoen aan de normen van de nationale wetten en de
internationale akkoorden en die ook sociale zekerheid bieden.

Het rapport meldt dat de hele regio het tijdperk van de globalisering is
binnengetreden met een tekort aan behoorlijke werkgelegenheid. In 1990
hadden 63 miljoen werknemers in de steden of 45 procent van de economisch
actieve bevolking geen behoorlijke baan. Volgens Agustín Muñoz, regionaal
directeur van de IAO, is dat cijfer dit jaar opgelopen tot 93 miljoen of
50,5 procent. Muñoz en Somavia geven toe dat een grotere integratie van de
internationale handel gunstig zou kunnen uitvallen voor de economieën van
Latijns-Amerika en de Cariben, maar stellen dat de minder ontwikkelde landen
daardoor ook wel kwetsbaarder worden. Twee derde van de economisch actieve
bevolking in Latijns-Amerika geniet geen sociale zekerheid inzake
gezondheidszorg of pensioen. De situatie is bijzonder acuut voor economisch
actieve vrouwen, van wie tachtig procent geen enkele bescherming geniet op
het vlak van sociale zekerheid.

Het IAO-rappport ziet nog andere factoren die negatief zijn voor de
werkgelegenheid: de ernstige gebreken van de democratische instellingen, de
toenemende politieke corruptie en het tanende vertrouwen in de
onafhankelijkheid van de overheidsinstellingen en het gerecht. Somavia
vermeldt ook nog de gevolgen van de staatshervorming en de privatisering die
het overheidsbeleid in Latijns-Amerika in de jaren 1990 hebben bepaald.
Haast niemand is tevreden met de hervormingen van het overheidsapparaat.
Sommigen vinden dat zij de rol van de staat hebben uitgehold en anderen
vinden ze negatief voor de werking van de markt. Ook de privatisering was
geen onverdeeld succes. De bevolking geniet niet van de voordelen van de
overdracht van monopolies van de overheid naar privé-bedrijven, omdat die
vaak niet gepaard ging met een betere dienstverlening, maar soms wel met
hogere tarieven.

Voor 2003 is de IAO gematigd optimistisch. Het bruto binnenlands product van
de regio zou volgend jaar met drie procent groeien. Dat zou kunnen leiden
tot een lichte opleving van de werkgelegenheid, waardoor de stedelijke
werkloosheid zou dalen tot ongeveer 8,6 procent, ongeveer het gemiddelde van
de jaren 1990.