Iraanse hervormers op één lijn met conservatieven

Ik wou dat ik nooit een oorlog gewenst had, zegt hij. Het is zo tragisch, al die doden. Boroumandi bezit een set drukpersen die een stem geven aan toonaangevende schrijvers en intellectuelen in Teheran. Sinds het begin van de oorlog verschillen de teksten op zijn progressieve drukpers nog weinig van de publicaties van de hardliners. Hervormingsgezinde kranten als Yas-e-Nou en Hambastqi hadden het voor de oorlog nog volop over een post-Saddam regime. Ze steunden daarbij de kandidatuur van Dr Ahmed Chalabi, de in de VS woonachtige leider van het Iraaks Nationaal Congres. Nu durven ze het niet meer hebben over het Irak-na-Saddam.

In steden als Teheran, Esfehan en de historische stad Shiraz sluipt een verandering in het politieke denken van de stedelijke middenklasse. De rijken in die steden hebben hun apolitieke houding sinds het begin van de oorlog ingeruild voor een onwennig militante houding tegenover de Amerikaans-Britse invasie. Maar naarmate de oorlog meer slachtoffers eist en lelijker wordt dan iemand zich had kunnen indenken, hoor je ook in de duurste restaurants geweeklaag over het Amerikaanse imperialisme en de geëxporteerde democratie. Als er in Iran al aanhangers van de Amerikaanse export waren, dan houden die zich sinds twee weken gedeisd.

De regering heeft zich bijzonder actief getoond in het aanmoedigen van demonstraties. Duizenden Iraniërs - mannen en vrouwen gescheiden - stapten de afgelopen weken op door de straten van Teheran. De houding van de Iraanse regering blijft voorlopig dezelfde: een actieve neutraliteit ten opzichte van de oorlog in het buurland. Dat komt neer op een strenge veroordeling van de VS, zonder betrokken te raken in het conflict. Buitenlandminister Kamal Kharazi herhaalde deze week dat Iran geen Iraakse regering zal erkennen die niet democratisch verkozen is - dus geen door de VS geïnstalleerd bestuur.

Mohsen Rezai, een lid van een belangrijke orgaan in de regering, pleit voor actieve diplomatie om weerstand te bieden tegen de hegemonie die de Amerikaanse regering nastreeft in de regio. De dissidente leider Ayatollah Montazeri, waartegen twee weken geleden het huisarrest werd opgeheven, neemt een ander standpunt in: hij vraagt dat Iran laveert tussen twee kwaden.

Tegenstand tegen de Amerikaanse president George W. Bush betekent niet steeds hetzelfde als steun voor Saddam Hoessein. Een leider bij één demonstratie riep op tot steun aan de onderdrukte mensen (sjiieten) van Basra en vervloeking van Bush, Saddam en de Israëlische premier Ariel Sharon.

Maar niet iedereen haat de Grote Satan, zoals Ayatollah Khomeini de VS pleegde af te schilderen. Ahmed Akbari, die met zijn tien jaar oude zoon in het Laleh Park speelt: Wij Iraniërs hebben genoeg van politiek. Ik doe niet mee aan de demonstraties. Akbari verloor zijn job in een recyclagebedrijf en baant zich nu als taxichauffeur noodgedwongen een weg door de files Teheran. Voor Akbari, en vele anderen met een pijnlijk klein inkomen, klinken geld en kansen beter dan scheldpartijen tegen Satan.