Kerken stellen internationale gedragscode voor bedrijven voor

David Schilling, directeur verantwoord ondernemen van het Oecumenisch
Centrum voor Verantwoord Ondernemen (ICCR) in New York, wijst erop dat de
gedragscode het resultaat is van gesprekken tussen kerkgroepen uit het
Noorden met kerken en andere niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) in de
arme landen. Deze code legt een sterke klemtoon op de waardigheid van de
individuele persoon en de leefbaarheid van de plaatselijke gemeenschap.
Daardoor verschilt zij van andere initiatieven als de ‘Global Compact’ van
de Verenigde Naties (VN) en andere gedragscodes, aldus Schilling. Ook
Barbara Hayes, voorzitter van de Oecumenische Raad voor verantwoord
Ondernemen ECCR in Londen, vindt het contact met de plaatselijke partners
heel belangrijk. We zullen onze partners betrekken bij het verzamelen van
informatie over bedrijven. Die gegevens kunnen we dan analyseren en op basis
daarvan kunnen we samen tot actie overgaan.

De beweging voor verantwoord ondernemerschap ontstond toen de
anti-apartheidsbeweging in de jaren 1970 druk uitoefende op grote
Amerikaanse en andere westerse bedrijven om zich terug te trekken uit
Zuid-Afrika. Sindsdien, en vooral ook sinds het einde van de Koude Oorlog,
is de beweging een steeds belangrijker plaats gaan innemen in het
bedrijfslandschap. De ICCR, die erin slaagde aandeelhouders van vele
Amerikaanse bedrijven warm te maken voor de strijd tegen de apartheid, is nu
uitgegroeid tot een vereniging van 275 confessionele institutionele
investeerders, zoals nationale kerkgenootschappen, religieuze
gemeenschappen, pensioenfondsen, ziekenhuizen en andere instellingen met een
gezamenlijke portefeuille van ongeveer 94 miljard euro. Maar de invloed van
de ICCR reikt nog veel verder, omdat geldbeheerders en institutionele
investeerders - vooral pensioenfondsen van vakbonden en
overheidsambtenaren - niet graag investeren in bedrijven met een slechte
reputatie op het vlak van mensen- en werknemersrechten, milieubescherming en
aanverwante thema’s.

Volgens recente schattingen worden in de Verenigde Staten (VS) ongeveer 2
biljoen euro bedrijfsmiddelen belegd volgens criteria voor sociaal
verantwoorde investeringen. Door het groeiend succes van het sociaal
verantwoord investeren en de toenemende media-aandacht voor misbruiken door
bedrijven, vooral in ontwikkelingslanden, hebben enkele bedrijven een
gedragscode aanvaard om consumenten en investeerders gerust te stellen. In
andere gevallen hebben onafhankelijke organen als de VN en de Organisatie
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO eigen gedragscodes
voorgesteld. De Franse president Jacques Chirac, gastheer van de top van de
G8 in Evian van 1 tot 3 juni, heeft voorgesteld dat de leiders van de G8 een
charter zouden aanvaarden met principes voor een verantwoorde markteconomie
om tegemoet te komen aan de groeiende bezorgdheid om het gedrag van
ondernemingen. Maar volgens de milieuorganisatie Friends of the Earth zijn
die plannen na verzet van de Amerikaanse en de Britse regering vorige week
van tafel geveegd.

De nieuwe gedragscode behandelt vooral drie thema’s: arbeidsomstandigheden,
milieu en gezondheidszorg. Wat betreft arbeidsomstandigheden vindt het
rapport dat bedrijven zich strikt moeten houden aan de fundamentele
arbeidsrechten van de Internationale Arbeidsorganisatie IAO, die gebaseerd
zijn op de vrijheid van vereniging en het recht om zich te organiseren,
zoals het recht op collectief overleg, non-discriminatie op het werk,
kinderrechten, het recht op een leefbaar inkomen, een gezonde werkomgeving
en redelijke arbeidstijden. Op het vlak van leefmilieu moeten bedrijven
rekening houden met de klimaatwijziging, de biodiversiteit en de preventie
van vervuiling en moeten zij verantwoordelijkheid opnemen voor de
milieu-impact van hun productieprocessen, producten en diensten. Op het vlak
van gezondheidszorg roept het rapport bedrijven overal ter wereld op om te
zorgen voor hun werknemers en hun gezinnen wanneer de overheid geen algemene
gezondheidszorg voorziet. Zij moeten ook de noodzakelijke medicijnen ter
beschikking te stellen, in het bijzonder voor slachtoffers van HIV en aids.
Bedrijven moeten ook werken aan een beleid van non-discriminatie van
werknemers met aids.

Verder komen nog aan bod: de leefbaarheid van plaatselijke gemeenschappen,
genetisch gemodificeerde organismen, de rechten van inheemse volkeren en de
betrokkenheid van aandeelhouders in de besluitvorming. Bedrijven moeten ook
zelf controlestructuren opzetten, zoals een mensenrechtencomité in de raad
van bestuur en een kaderlid in elke vestiging dat verantwoordelijk is voor
de mensenrechten. Verder moeten bedrijven ook een beleid uitstippelen dat
bepaalt onder welke omstandigheden zij zich terugtrekken uit een land
wanneer de regering zich bezondigt aan grove schendingen van de rechten van
zijn burgers of van de inheemse bevolkingsgroepen. Het initiatief
beklemtoont ook dat het belangrijk is dat plaatselijke ngo’s, vooral in
ontwikkelingslanden, controle uitoefenen op het gedrag van de ondernemingen,
omdat verslagen over bedrijfsactiviteiten van de lokale gemeenschap bij
investeerders meestal geloofwaardiger overkomen dan doorlichtingen door
internationale bureaus of interne afdelingen van het bedrijf.