Koppige regering gijzelt aidspatiënten

De voorbije maand vergaderde een gezamenlijke werkgroep van ambtenaren van Volksgezondheid en Financiën over de haalbaarheid en wenselijkheid van gratis medicijnverstrekking. De conclusies van het eindrapport - dat naar de Zuid-Afrikaanse Financial Mail lekte - zijn erg duidelijk: er is voldoende geld voor het programma, dat dus zo snel mogelijk van start moet gaan. Volgens een van de scenario’s in het rapport zou Zuid-Afrika gemakkelijk aidsremmers kunnen verstrekken aan een half miljoen HIV-dragers en aids-patiënten. Dat zou de staat maar vier miljard rand ( zeshonderd miljoen euro) kosten, wat het programma tot het goedkoopste en meest grootschalige anti-aidsprogramma ter wereld maakt. Anti-retrovirale medicijnen vormen totnogtoe de beste behandeling tegen HIV en aids: ze remmen de ziekte af en bemoeilijken de overgang van het virus van moeder op kind.

Ondanks de positieve conclusies van het rapport is de reactie van minister van Volksgezondheid Manto Tshabalala-Msimang erg terughoudend. Bij haar begrotingsspeech in het parlement vorige dinsdag kondigde ze aan dat de regering zich in de nabije toekomst over het rapport zou buigen en vervolgens een gepaste beslissing zou nemen. Zij benadrukte dat de werkgroep een aantal therapieën op hun financiële haalbaarheid had onderzocht, en dat de verstrekking van aidsremmers slechts één mogelijk spoor was.

Anti-aidsactivisten vinden die houding onaanvaardbaar: zij vinden dat de Zuid-Afrikaanse regering kostbare tijd verloren laat gaan terwijl 4,5 miljoen mensen aan de ziekte lijden. Volgens Treatment Action Campaign (TAC), een Zuid-Afrikaanse lobbygroep die al jaren voor gratis anti-aidsmedicijnen ijvert, sterven dagelijks zeshonderd Zuid-Afrikanen aan aids. Ook de politieke oppositie in het parlement maant de regering tot grote spoed aan. De kostenberekeningen hebben volgens de Democratic Alliance (DA) nooit uitstel verantwoord: de regering geeft nu immers vier miljard rand uit aan de behandeling van infectieziekten die veel minder vaak zouden voorkomen als de aidssymptomen met medicijnen werden afgeremd. Er is dus sprake van een duidelijk terugwineffect.

De regering voert echter nog andere motieven aan voor haar terughoudendheid. De anti-retrovirale medicijnen zouden bijvoorbeeld giftig zijn en bij verkeerd gebruik contra-productief werken. In de internationale gemeenschap wordt algemeen erkend dat de medicijnen gevaarlijk zijn, maar blijft men erbij dat ze voorlopig veruit het beste middel vormen om aids te bestrijden.

Veel waarnemers verklaren de tegendraadse houding van de Zuid-Afrikaanse regering vanuit politieke beweegredenen. De regering zou gefrustreerd zijn over het gebrek aan erkenning voor de zware investeringen in voorlichtings- en preventiecampagnes en in de strijd tegen infectieziektes die de verzwakte aids-patiënten treffen. Die programma’s zijn immers kwalitatief zeer hoogstaand. Ook voor het kleinschalige testprogramma met de gratis verstrekking van het anti-retrovirale Nevirapine is er bijzonder weinig waardering. Alle aandacht is voortdurend gegaan naar de weigerachtige houding van de regering tegenover de massale verstrekking van aidsremmers. Zelfs met het huidige rapport op tafel betekent elke toegeving van de regering op dat vlak politiek gezichtsverlies, dat ten alle kosten vermeden dient te worden.

De controverse blijkt dus in de eerste plaats een krachtmeting met de TAC-lobby, die alle middelen gebruikt om de gratis verstrekking te bekomen. De TAC-activisten - veelal leden en aanhangers van het regerende ANC - verstoren openbare toespraken van Tshabalala-Msimang en bezetten politiestations en regeringskantoren. Politieke commentatoren geloven dat de regering met haar standpunt wil tonen dat ze niet toegeeft aan tactieken als burgerlijke ongehoorzaamheid. Toch is er hoop: de TAC heeft haar uitdagende campagne opgeschort en onderhandelt nu met de regering. Zo komt er misschien toch ruimte om op elegante wijze het levensnoodzakelijke programma in te voeren.