Lot Moebarak ligt in handen van het leger

Het leger is een belangrijke pijler van de Egyptische staat sinds de Beweging van Vrije Officieren in 1952 de monarchie omver wierp. De vier presidenten die daarna aan de macht kwamen, hadden allemaal een militaire achtergrond. Dat gold ook voor veel plaatselijke bestuurders en directeuren van bedrijven in de publieke sector.

Het Egyptische leger is met bijna een half miljoen militairen het machtigste instituut in Egypte. Het houdt zich niet alleen bezig met defensie. Het leger is sterk verweven met de nationale economie, betrokken bij openbare werken, het bedrijfsleven en de vervaardiging van allerlei producten, van wapens tot theeketels.

Experts zeggen dat het leger nog steeds stevig achter Moebarak staat, maar dat het geen geweld wil gebruiken tegen anti-regeringsdemonstranten. Dergelijk geweld zou het imago van het leger als beschermer van het volk schaden. Er bestaat echter geen twijfel over dat de generaals verschillende scenario’s en hun politieke en economische consequenties afwegen.

Burgerpresident

“Moebarak heeft bewezen dat het leger aan zijn kant staat en daardoor heeft het enigszins aan geloofwaardigheid verloren op straat”, zegt Okasha. “Maar het leger kan uiteindelijk de andere kant kiezen, als het denkt dat dat in zijn belang is.”
 
Moebarak heeft het voordeel dat hij een militaire achtergrond heeft. Hij werd opgeleid als gevechtspiloot en diende als luchtmachtcommandant tijdens de oorlogen van 1967 en 1973 met Israël.

Potentiële presidentskandidaten - zoals het voormalige hoofd van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA), Mohamed ElBaradei, de secretaris-generaal van de Arabische Liga, Amr Moussa en El-Ghad-partijleider Ayman Nour - hebben een diplomatieke en juridische achtergrond. De Moslimbroederschap, de grootste en bestgeorganiseerde politieke oppositiebeweging in het land, wordt verguisd door het opperbevel.
 
“Het Egyptische leger kent een bijzondere cultuur. Het respecteert alleen een leider uit de eigen gelederen”, zegt Okasha. “De president is ook legerleider, dus het is voor het leger moeilijk een burgerpresident te accepteren.”

Privatisering

Het gebrek aan militaire achtergrond van Gamal, de 47-jarige zoon van Moebarak, werd altijd al gezien als een groot obstakel om zijn vader op te volgen. In een Amerikaans diplomatiek bericht dat via WikiLeaks uitlekte, stelt een anonieme analist dat legerofficieren hem verteld hebben dat het leger Gamal niet steunt. “Als Moebarak in zijn kantoor overlijdt, zal het eerder zo zijn dat het leger de macht grijpt dan dat Gamal zijn vader opvolgt.”

De Egyptische demonstranten probeerden in de afgelopen weken het leger voor zich te winnen. Op het Tahrirplein in de hoofdstad gaven ze de militairen water, eten en versnaperingen.

De demonstranten en oppositieleiders realiseren zich echter ook dat de macht en het prestige van het leger in stand moeten blijven na het vertrek van Moebarak. ElBaradei stelde bijvoorbeeld het aftreden van Moebarak voor, gevolg door een interimraad van drie personen, inclusief een hoge militair, tot de volgende verkiezingen kunnen worden gehouden.

Frictie tussen de militaire elite en de ondernemers die dicht bij de regeringspartij staan, kan in het voordeel van de demonstranten werken. Als ze met pensioen gaan, krijgen generaals traditioneel grote stukken land en het bestuur over bedrijven in de bouw-, landbouw-, energie- of toerismesector. De snelle opkomst van een kliek neoliberale tycoons die nauwe banden onderhoudt met Gamal Moebarak, heeft gezorgd voor ressentiment bij de legertop.
 
“Het leger is jaloers omdat het niet langer alleen de grote baas is in het land”, zegt de gepensioneerde majoor-generaal Mohamed Kadry Said, een militair adviseur. Het einde van het Moebarak-regime kan ook een einde betekenen voor het neoliberale politieke beleid en de privatisering die de militaire financiële belangen bedreigt.