Malawiërs raken vertrouwen in president kwijt

Banda kwam in april 2012 met veel steun van het volk aan de macht na de plotselinge dood van haar voorganger, Bingu wa Mutharika. Ze nam genoegen met een lager salaris, beloofde hervormingen, hervatte de hulp van westerse donors en zette het privévliegtuig van haar voorganger te koop. Ze leek precies de juiste stappen te zetten om de harten en hoofden van de verarmde inwoners van het zuidelijk Afrikaanse land met ongeveer 14 miljoen inwoners te winnen.

Malawi hoopt op verandering en Banda was bijna een jaar lang het gezicht van die verandering. Bezuinigingsmaatregelen hebben er echter toe geleid dat haar populariteit snel daalt. Het van hulp afhankelijke land wankelde onder de inmiddels overleden Mutharika, wiens geruzie met internationale donors leidde tot bevriezing van belangrijke hulppakketten met een waarde van in totaal zo’n 500 miljoen dollar.

De verminderde steun, die traditioneel goed was voor zo’n 40 procent van de begroting van Malawi, viel samen met teruglopende inkomsten uit de tabak, het belangrijkste exportproduct. De tabaksinkomsten zijn sinds 2010 met meer dan 50 procent gedaald.

IMF

In een poging de economie uit het dal te trekken, zette Banda een reeks hervormingen in gang niet in goede aarde zijn gevallen bij de bevolking. De grootste gok was wellicht nauwere banden aan te knopen met internationale financiële instellingen zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Volgens experts heeft het bezoek van IMF-baas Christine Lagarde aan Malawi begin deze maand meer kwaad dan goed gedaan voor Banda’s populariteit.

De president heeft ingestemd met weinig populaire maatregelen die het IMF en andere westerse donors waar Malawi van afhankelijk is, eisen. Het gaat dan onder meer om de devaluatie van de munt met 49 procent en het verhogen van de benzineprijzen.

De hervormingen hebben grote gevolgen voor de bevolking. Shadreck Kumwembe, een onderwijzer aan een openbare basisschool, verdient minder dan een dollar per dag. “Mijn reële inkomen is als gevolg van de devaluatie gehalveerd in de afgelopen maanden”, zegt hij. “En de voedselprijzen stijgen. Ik kan niet alles meer betalen.” Kumwembe zegt dat hij al drie maanden geen salaris heeft ontvangen.

Nieuwe groei

De prijzen van basisproducten zijn sterk gestegen. In december was de inflatie gestegen tot 33 procent, veel meer dan de door de overheid voorspelde 18 procent voor 2012. De laatste gegevens van het Centrum voor Sociale Zorg, een plaatselijk onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de kosten van levensonderhoud, laten zien dat een gezin van zes kinderen nu gemiddeld 200 dollar per maand nodig heeft om te kunnen leven. Het maandelijkse minimuminkomen in Malawi is slechts 20 dollar.

Op 17 januari, een paar dagen na het bezoek van Lagarde, gingen duizenden Malawiërs de straat op voor een vreedzame demonstratie tegen de bemoeienis van het IMF. Het was het eerste grootschalige protest onder Banda. “We hebben deze hoge prijzen en het verlies van banen te danken aan het IMF”, zegt James Chivunde, een ambtenaar die vorige week aan de protesten meedeed. “Dat Lagarde aan deze koers vasthoudt, laat zien dat het IMF de realiteit in Malawi niet ziet.”

“President Mutharika weigerde naar het IMF te luisteren, omdat hij wist wat er zou gebeuren na een devaluatie van de kwacha (de lokale munt, red.)”, zegt Lloyd Phiri, een andere demonstrant.

Volgens John Kapito van de Consumentenassociatie van Malawi, heeft Banda “de macht overgedragen” aan het IMF en de Wereldbank. “Zoals met veel leiders van arme landen, is het probleem met Banda dat ze zelf niet nadenkt. Ze doet alles wat het IMF en de Wereldbank haar zeggen te doen.”

Het IMF is er echter van overtuigd dat het het juiste beleid voert om Malawi uit de crisis te trekken. “De regering van Malawi en de bevolking van het land hebben zware offers gebracht en het is van groot belang op koers te blijven”, zei Lagarde op 5 januari tijdens een persconferentie. Ze probeerde haar gehoor ervan te overtuigen dat het land op een keerpunt staat en dat de inflatie binnenkort zal gaan dalen. “De investeerders zullen terugkomen en we hebben er vertrouwen in dat er weer groei komt.”

Oude rekening

“Er zijn geen snelle oplossingen en je kunt deze koers niet zomaar verlaten”, zegt Ben Kalua, hoogleraar economie aan Chancellor College, een onderdeel van de Universiteit van Malawi. “Wat we nodig hebben, is een geloofwaardig en consistent beleid gericht op een inclusieve economische groei. Wel moeten er sociale vangnetten zijn en iedereen moet gebruik kunnen maken van financiële diensten, zoals kredietverlening.”

Dalitso Kubalasa, directeur van het Economic Justice Network in Malawi, steunt ook de IMF-koers. Hij legt de schuld van de problemen bij Banda’s voorganger Mutharika, die economische hervormingen uitstelde. “We betalen nu de rekening voor het beleid van de vorige regering”, zegt Kubalasa.