Microcentrales bedreigen rivieren in Braziliaanse deelstaat Mato Grosso

Microcentrales zijn waterkrachtcentrales met een vermogen van ongeveer 30 megawatt.

Volgens het Nationale Agentschap voor Elektrische Energie (Aneel) telt Mato Grosso nu 49 operationele microcentrales, zijn er 11 in aanbouw en is voor 18 een vergunning afgeleverd. Over enkele jaren zullen het er nog veel meer zijn. Alleen al in het bovenbekken van de Paraguay waren er vorig jaar 116 in voorbereiding,

De normen voor de bouw van microcentrales waren al soepel, na de grote elektriciteitsproblemen van 2001 zijn ze nog versoepeld, zegt Adriana Ramos, adjunct-directeur van het Instituto Socioambiental.

Pantanal bedreigd

Volgens de Braziliaanse overheid is de milieu-impact van microcentrales beperkt. Maar in veel gevallen is dat niet zo, vooral niet wanneer zich meerdere projecten op één rivier bevinden, zeggen experts zoals Ramos. Het grote aantal kunstmatige stuwmeren dat voor de centrales nodig is, heeft niet alleen gevolgen voor de voortplanting van de vissen, het bedreigt ook de overstromingscycli in de Pantanal. De Pantanal, dat sinds 2000 op de Werelderfgoedlijst van de Unesco staat, bestrijkt een groot deel van het westen van Brazilië, het oosten van Bolivia en het noorden van Paraguay.

Adriana Ramos klaagt aan dat er geen systematische evaluatie per stroomgebied plaatsvindt: men bekijkt elk project afzonderlijk, zonder de geaccumuleerde impact te zien.

Inheemse inwoners

Het Instituto Socioambiental is zeer actief in het noordoosten van Mato Grosso, bij het Xingú-park met meer dan zesduizend inheemse inwoners van zestien verschillende volken. De bewoners hadden er al te kampen met de oprukkende ontbossing voor landbouw en veeteelt, nu wordt hun visserij bedreigd door de microcentrales.

Een onderzoekscommissie van het parlement van Mato Grosso stelde voor de bouwvergunning van vier centrales op de rivier Prata te schorsen na protest van de inwoners van Juscimeira, in het zuiden van de deelstaat. Het stadje met 11.500 inwoners heeft een waterval als grote toeristische attractie en wil die niet verliezen.

Om te vissen in de rivier Lourenço “moeten we nu 150 kilometer reizen”, want in de buurt van de stuwmeren zijn de vissen verdwenen, zeggen Manoel Atanazio Brasileiro en Adair Facco, vissers uit het naburige stadje Jaciara.

In het westen van Mato Grosso vielen 120 leden van het inheemse Enawené-Nawé-volk in 2008 de bouwwerken van een microcentrale aan. Ze staken vrachtwagens in brand, vernietigden installaties en apparatuur. Ze zeiden dat de visbestanden in de rivier Juruena zwaar achteruit waren gegaan door de komst van de microcentrales. In die periode  waren er 77 centrales in aanbouw op de Juruena.

Zeer geschikt voor microcentrales

Mato Grosso is een belangrijk gebied voor waterlopen in de regio. Er ontspringen of groeien diverse rivieren die belangrijke waterbekkens voeden. Sommige gaan naar de grote Amazonerivier in het noorden, andere naar de Paraguayrivier in het zuiden.

De regio telt veel bergen en hoogvlaktes, gedurende de helft van het jaar valt er veel regen. Kleine rivieren in bergachtig gebied zijn zeer geschikt voor microcentrales.

Bovendien blijken microcentrales zeer lucratief te zijn. De regering stimuleert de aanleg met contracten voor “een verzekerde aankoop, voor goede prijzen, van ten minste 70 procent” van de opgewekte energie, en ook met goedkope leningen, zegt Dorival Junior Goncalves, hoogleraar elektrotechniek aan de Federale Universiteit van Mato Grosso.

Wie in waterkrachtcentrales investeert in Brazilië, heeft na 3,5 jaar zijn geld al terug, ten hoogste na 8 jaar bij grote centrales, terwijl de concessies voor 35 jaar toegekend worden.

Twee derde van de elektriciteit in Brazilië komt van waterkrachtcentrales.