‘Mugabe spelt vals, Mbeki kijkt toe’

Honderden Zimbabwaanse ballingen gaan al twee dagen vroeger naar de stembus in de Zuid-Afrikaanse hoofdstad Pretoria. Niet dat hun stem zal meetellen. De Zimbabwaanse expats mogen gewoon niet meedoen aan de stembusgang. De regering van president Robert Mugabe vermijdt op die manier dat het grootste deel van de drie miljoen uitwijkelingen (op een bevolking van 13 miljoen) zijn stem geeft aan de Beweging voor Democratische Verandering (MDC), de belangrijkste oppositiepartij. Enkel diplomaten en ander regeringsgezind personeel mogen een stem uitbrengen.

De stembusgang in Pretoria is een symbolische schijnverkiezing. De drukkingsgroep ‘Crisis in Zimbabwe’ hoopt dat honderden landgenoten de gelegenheid zullen aangrijpen om te protesteren tegen de gang van zaken in hun land.

Aanhangers van de oppositiepartij MDC van Morgan Tsvangirai organiseren volgende donderdag een protestmars die eindigt op de stoep van ambassadeur Simon Khaya Moyo. Het voornaamste drukkingmiddel van de oppositie is de Zuidelijk-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC). Die 13 landen tellende regionale instelling heeft in augustus vorig jaar een electorale gedragscode uitgewerkt. De parlementsverkiezingen worden de vuurproef voor dat protocol.

De gedragscode legt op dat verkiezingen geleid moeten worden door onafhankelijke instellingen. Partijen moeten in alle vrijheid campagne kunnen voeren, en alle kandidaten hebben recht op gelijke toegang tot de openbare media.

De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki waarschuwde in het verleden dat lidstaten die zich niet aan de nieuwe regels houden, uit de SADC kunnen worden gezet. Khabele Matlosa van het Electoral Institute of Southern Africa (EISA) in Johannesburg wijst er echter op dat het protocol juridisch niet bindend is en geen enkele sanctie toelaat.

Dinsdag bracht Human Rights Watch een rapport uit dat melding maakt van intimidatie, geknoei en repressie door de regeringspartij ZANU-PF (zie http://ipsnews.be/categorieen/internaf.asp?idnews=5335). De Wet op de Openbare Orde en de Veiligheid maakt het de oppositie onmogelijk om verkiezingsmeetings te organiseren.

De oppositie krijgt nauwelijks ruimte in de media om haar boodschap tot bij de kiezer te brengen. Op de Zimbabwaanse televisie kreeg ZANU-PF vier uur live zendtijd tijdens de lancering van haar verkiezingscampagne. De MDC moest het stellen met een item van drie minuten in het avondjournaal. (http://ipsnews.net/africa/interna.asp?idnews=27904). De verhouding is exemplarisch. Negentig procent van de frequenties worden gedomineerd door ZANU-PF, zegt Nicholas Dube, de woordvoerder van de MDC in Zuid-Afrika.

Er zijn geen privé-zenders in Zimbabwe die een tegenwicht kunnen vormen tegen de staatszenders. De laatste onafhankelijke krant the ‘Daily News’ werd in 2003 verboden door de Wet op de Informatie en de Bescherming van de Privacy. De taak om evenwichtige informatie te verspreiden rust nu op de breekbare schouders van enkele onafhankelijke weekbladen.

Sokwanele, een andere drukkingsgroep, meet de prestaties van Mugabes regime al sinds oktober 2004 af aan de SADC-normen. In deze periode zien we een duidelijk patroon: het regime evolueert niet in de richting van de regionale democratische standaard, maar weg ervan, zo luidt de conclusie van de laatste update in ‘Mauritius Watch’, het blad van Sokwanele. De slotsom : Elke hoop op eerlijke en vrije verkiezingen op 31 maart is een illusie.

Thabo Mbeki, de president van regionaal zwaargewicht Zuid-Afrika, reageert voorlopig niet op de storm van kritiek. Hij verklaarde enkele weken geleden dat hij geen schendingen van het SADC-protocol ziet. Pretoria kiest de weg van de stille diplomatie. Beschuldigingen leiden nergens toe, klinkt het in de diplomatieke wandelgangen. Critici zeggen dat Mbeki Mugabe een vrijgeleide geeft om zijn repressieve beleid van de jongste vijf jaar aan te houden.

De vorige parlementsverkiezingen in 2000 en de presidentsverkiezingen in 2002 werden verstoord door politiek geweld en mensenrechtenschendingen die voor het overgrote deel aan de regering wordt toegeschreven. (MM)