Myanmar is blok aan been van Zuidoost-Azië - analyse

Europa bleek de afgelopen maanden niet bepaald gecharmeerd van de ontwikkelingen in Myanmar en de houding van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (ASEAN) in de zaak. Half juni kondigde de EU aan vanwege de Myanmarese deelname aan de ASEM-top niet deel te zullen nemen aan gesprekken met Aziatische ministers van Financiën. Vorige week spraken EU-vertegenwoordigers tijdens de ministerbijeenkomst van hun ongenoegen uit over de onwil van ASEAN om Myanmar te berispen voor de voortdurende politieke onderdrukking. Ook is de EU ongelukkig met het huisarrest van de democratische oppositieleidster Aung San Suu Kyi.

Javier Solana, hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlands en Veiligheidsbeleid, zei dat de EU ontstemd is over de ”lauwe” verklaring van ASEAN. Solana verklaarde tegenover journalisten dat hij ”iets over Suu Kyi” in de verklaring had gewild. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, liet zich uit in soortgelijke termen. Hij was in Jakarta voor een ASEAN-bijeenkomst met de Aziatische ministers van Buitenlandse Zaken en hun partners. ASEAN wordt gevormd door Brunei, Myanmar, Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, de Filipijnen, Singapore, Thailand en Vietnam.

De zachte houding ten opzichte van de junta is in opvallend contrast met de scherpe veroordeling door de Aziatische buurlanden vorig jaar. Toen was Maleisië bij monde van premier Mahathir Mohamad een van de grootste critici van het Myanmarese bewind. De premier uitte zelfs het dreigement dat Myanmar uit ASEAN zou worden gezet, als de junta Suu Kyi en haar partijgenoten niet zou vrijlaten.

De huidige ommezwaai en de onwil om de druk op Rangoon op te voeren, heeft ook tot protest geleid van de Nationale Coalitieregering van de Unie van Myanmar (NCGUB), de Myanmarese regering in ballingschap. ”ASEAN is medeverantwoordelijk als een lidstaat misdaden tegen de bevolking pleegt en mensenrechten schendt,” zegt de NCGUB in een verklaring.

De ASEM-top in Vietnam wordt volgens Myanmarese politieke ballingen in Thailand een testcase voor de Zuidoost-Aziatische landen. ”Daar zal moeten blijken of de draai die de landen gemaakt hebben, stand zal houden ten koste van de goede relatie met de Europese Unie,” zegt Soe Aung, directeur buitenlandse zaken van het Netwerk voor Democratie en Ontwikkeling, een groep Myanmarese ballingen die zich inzet voor politieke hervormingen in Myanmar.

De handelsrelaties tussen de Zuidoost-Aziatische landen en de EU in 2002, geven aan hoe belangrijk een goede verhouding met Europa is. Europa was de tweede exportmarkt voor deze landen en komt direct na de Verenigde Staten en Japan als belangrijkste handelspartner. Volgens cijfers van de EU exporteert de Unie jaarlijks voor 30 miljard euro naar ASEAN. De EU importeert voor 62 miljard euro.

Ondanks de Europese druk, zal ASEAN Myanmar niet zomaar laten vallen, voorspelt Prapat Thepchatree, directeur van het Centrum voor Internationale Beleidsstudies van de Thammasatuniversiteit in Bangkok. ”De Zuidoost-Aziatische landen groeien steeds meer naar eenheid. Bovendien zijn ze gewend geraakt aan de situatie in Myanmar.”

Met de deadline van de Internationale Arbeidsorganisatie om op straffe van internationale maatregelen een einde te maken aan de dwangarbeid in het land komt Rangoon waarschijnlijk minder gemakkelijk weg, gezien de waslijst mislukte pogingen om de dwangarbeid in het land een halt toe te roepen. De IAO zou de spelletjes van Myanmar moe zijn. Vier jaar geleden bleek dat in Myanmar 800.000 mensen gedwongen arbeid verrichten. De VN-organisatie besloot daarop Myanmar uit te sluiten van deelname aan IAO-bijeenkomsten, een sanctie die het 174 lidstaten tellend orgaan nog niet eerder nam. Als de deadline niet gehaald wordt, kan Myanmar kan volgens activisten een soortgelijke maatregel tegemoet zien in november. (JS/ADR)