Nieuwe kraamkliniek lichtpuntje in Zuid-Soedan

Een meisje met een reusachtige buik wankelt door de nieuwe afdeling, met in haar handen twee aan elkaar geniete papieren. Ze ziet er niet veel ouder uit dan zestien en haar ogen staan wijd open van de pijn.
Ateino Maclean, een van de twee vroedvrouwen die een volledige opleiding heeft genoten, bekijkt de papieren en stuurt haar door naar een andere afdeling. “Ze heeft al een keizersnede gehad”, zegt ze, hoofdschuddend. “Ze is in barensnood, maar heeft tot het laatste ogenblik gewacht om naar hier te komen.”
Twee jaar geleden was een bezoek aan de kraamkliniek van Juba, de hoofdstad van Zuid-Soedan, een afdaling in de hel. De muren in de donkere kamers roken naar urine en bloed. De weegschalen leken op relicten uit de jaren zestig en de verloskundige instrumenten kwamen recht uit de Middeleeuwen.
Op aandringen van het VN-bevolkingsfonds UNFPA werd de afdeling grondig vernieuwd, in plaats van gewoon van een nieuw laagje verf voorzien. Er kwamen twee nieuwe verloskamers en zelfs twee couveuses. De nieuwe voorraadkamer puilt uit van de medicijnen. In de eerste vijf dagen vonden al 46 normale geboorten plaats en zes keizersnedes.

Voorbeeld

“De renovatie is een voorbeeld voor de andere hospitalen in de streek”, zegt Alexander Dimiti van het UNFPA. De nood is hoog in een streek waar maar een kwart van de bevolking toegang heeft tot elementaire geneeskundige zorgen. Het zuiden van Soedan heeft een van de hoogste moedersterftecijfers van Afrika. Op 100.000 zwangerschappen zijn er 2054 vrouwen die het niet overleven.
De drie jaar oude regering in het autonome Zuid-Soedan heeft een plan klaar tegen de moedersterfte, maar in de praktijk rennen de gezondheidswerkers van de ene crisis naar de andere. Uitbraken van cholera, meningitis en mazelen volgen elkaar op. “Reproductieve gezondheidszorg verdwijnt daarbij wat naar de achtergrond”, zegt Dragudi Buwa van het UNFPA, “er zijn heel wat concurrerende noodgevallen.”
Het grootste probleem is de slechte toestand van de wegen en de communicatieverbindingen. De nieuwe regering heeft moeite om de meest afgelegen gebieden te bereiken en vrouwen hebben de grootste moeite om tijdig in een hospitaal te geraken.
Festo Juma, de enige verloskundige in Juba, kan ervan meespreken. Vermoeid beschrijft hij de keizersnedes die hij soms in hoogste nood moet uitvoeren, bij vrouwen die honderden kilometers over slechte wegen hebben afgelegd in de laadbak van een vrachtwagen en daarbij veel bloed verloren.
Bij de heropening heeft de kraamafdeling het programma om de traditionele verloskundigen een opleiding te geven niet verlengd. Volgens Maclean was hun bijdrage te gering. “Ze bleven vaak bij hun oude gewoonten. Ze betastten de buik van de zwangere vrouw, maar trokken daaruit niet de juiste conclusies.” Het resultaat was dat ze de andere vroedvrouwen, die wel een grondige opleiding genoten, een slechte reputatie bezorgden.
In de plaats daarvan organiseerden het UNFPA en de regering van Zuid-Soedan samen een opleiding van anderhalf jaar, waar onlangs 36 vroedvrouwen afstudeerden. Aan dat tempo zal het nog zestig jaar duren voor de moederzorg in de regio min of meer de internationale standaard bereikt. Uit VN-cijfers blijkt dat slechts 13,6 procent van de bevallingen in een gezondheidscentrum gebeurt.

Kinderwens

Zuid-Soedan komt dan ook van ver. Na het einde van de burgeroorlog waren er in het gebied, dat groter is dan Frankrijk, welgeteld acht vroedvrouwen. “In de oorlog zijn veel mensen gestorven”, zegt verpleegster Susan Poni. “We willen hen vervangen om te kunnen ontwikkelen.”
Ook politici moedigen vrouwen aan om veel kinderen te krijgen. “De mensen hier geloven dat veel kinderen ervoor zorgen dat je sterker en meer gerespecteerd wordt”, zegt Makum Kariom, verantwoordelijk voor reproductieve gezondheid bij de overheid. “Dat gaat terug naar het herdersverleden van de Nilotische volkeren hier. Als de stam groot is, zal niemand je aanvallen of je vee stelen. De oorlog heeft dat nog versterkt.”
In haar nieuwe richtlijn roept de regering ertoe op “voldoende tijd te laten tussen de zwangerschappen, ongeacht het aantal kinderen dat je wil”, zegt Pamela Lomoro van het ministerie van Gezondheid. Het probleem is dat 92 procent van de vrouwen in Zuid-Soedan niet kan lezen of schrijven. Zelfs in de steden is de boodschap “baas in eigen buik” niet overal doorgedrongen, laat staan op het platteland.