Oekraïense kopstukken ruziënd naar de stembus

De opiniepeilingen voorspellen dat de Partij van de Regio’s van de pro-Russiche premier Viktor Janoekovitsj de meeste stemmen zal trekken in de verkiezingen van 30 september. Daarna volgen twee pro-Europese, “Oranje” partijen, het blok van Julia Timosjenko en “Ons Oekraïne”, de partij van president Viktor Joesjtsjenko.
De Oekraïense Oranjerevolutie van november en december 2004 ontstond uit het protest tegen gesjoemel bij presidentsverkiezingen waarbij Janoekovitsj tot winnaar werd uitgeroepen. Toen de verkiezingen na aanhoudend straatprotest werden overgedaan, kwam Joesjtsjenko als winnaar uit de bus.
Veel hangt af van de resultaten van de kleine partijtjes en de allianties die zij zullen zoeken. Volgens de peilingen halen alleen de communisten en het neutrale Lytvyn-blok de kiesdrempel van drie procent.
De partijen van de Oranjerevolutie hebben steeds gezworen dat ze niet gaan samenwerken met de Partij van de Regio’s, terwijl Janoekovitsj heeft aangekondigd dat hij wil werken met ieder “evenwichtig” persoon in de oppositie. Janoekovitsj en zijn partij leiden sinds een jaar de regering, in coalitie met socialisten en de communisten, nadat de Oranjepartijen er niet in slaagden de portefeuilles te verdelen.
Sinds 2 april is het weer hommeles. Op die dag probeerde president Viktor Joesjtsjenko het parlement te ontbinden, maar dat gehoorzaamde niet. Volgens de president was dat een greep naar de macht. Het Hooggerechtshof durfde er geen uitspraak over te doen, en daarom besloten de twee kampen om vervroegde verkiezingen te houden op 30 september om geweld te voorkomen.
Er is intussen een beetje een overkill aan verkiezingen in het voormalige Sovjetland, zegt Alexander Duleba, Oekraïnedeskundige aan de Slowaakse Organisatie voor Buitenlandse Beleid. “De meeste Oekraïners hebben er genoeg van en de ontgoocheling is groot. Het land is overgepolitiseerd.”
Desalniettemin wordt een hoge opkomst van misschien wel 80 procent verwacht. Het industriële oosten steunt Janoekovitsj, het agrarische westen kiest tussen het pro-Joesjtsjenko- of het Timosjenkoblok. De strijd zal worden beslecht in midden-Oekraïne. En dus buitelen de politici ruziënd over elkaar heen.
Janoekovitsj wil de kiezers lokken met de goede economie en met de stabiliteit die hij continu afzet tegen het interne gesteggel van de Oranjepartijen. Die noemen zichzelf de “democratische en patriottische beweging” in Oekraïne en beweren dat zij voor eerlijkheid in de overheid gaan zorgen.
Ons Oekraïne wil “de natie verenigen door spirituele wedergeboorte”, zegt het partijprogramma, en heeft beloofd de immuniteit van parlementariërs, die hun louche zaakjes achter het pluche verbergen, op te heffen. De Partij van de Regio’s was er snel bij om meteen ook de immuniteit van de president in vraag te stellen.
Zoals verwacht lukt het de oppositiekrachten niet om zich te verenigen. Timosjenko heeft alweer gesproken over het opnieuw privatiseren van staatsbedrijven, wat Joesjtsjenko en buitenlandse investeerders niet willen, en heeft ook aangekondigd de gasakkoorden met Rusland terug te draaien.
De grootste aandacht krijgt ze voor haar voorstel voor een referendum over de grondwet, omdat is gebleken dat er nooit een heldere keuze gemaakt is voor een presidentiële of parlementaire republiek. De kiescommissie en al haar politieke tegenstanders vinden het referendum onwettig, zodat Timosjenko iedereen weer kon beschuldigen van een samenzwering tegen haar.
Toch zien zowel president Joesjtsjenko als premier Janoekovitsj de mogelijkheid voor een referendum onder bepaalde voorwaarden. De laatste was er als de kippen bij om er zelf ook maar eentje voor te stellen, over de neutraliteit van het land en om van Russisch de tweede landstaal te maken, naast Oekraïens. Een neutrale status zou meteen de deur sluiten voor het NAVO-lidmaatschap waar de pro-westerse politici naar streven.
Internationaal hebben de verkiezingen niet veel aandacht getrokken, al hoopt Rusland op winst voor de premier en het Westen op winst voor de president.
Er zijn 1000 waarnemers gestationeerd, maar ondanks de bekende beschuldigingen over en weer wordt verwacht dat er geen uitkomsten vervalst zullen worden. Alleen de continue aanwezigheid van de president in de media heeft tot kritiek geleid van de kiescommissie , die Joesjtsjenko op zijn beurt weer verwierp als politiek gemotiveerd.
De grootste angst heeft men nu voor een patstelling. Algemeen wordt verwacht dat de verliezende partij de uitkomst voor de rechter gaat aanvechten. In dat geval ligt de volledige macht bij de president.