Onrustwekkend aantal 'dode zones' in oceanen (UNEP)

UNEP stelt dat de dode zones dringend aandacht verdienen van overheden over de hele wereld, want anders kan de situatie snel escaleren. De organisatie brengt de kwestie onder de aandacht in haar eerste jaarboek, dat ze presenteert op het Global Ministerial Environment Forum dat tot en met dinsdag in Korea wordt gehouden.

Dode zones ontstaan wanneer een overmaat aan stikstof in het zeewater terechtkomt. Door het vele voedsel groeien piepkleine fytoplanktonorganismen onvoorstelbaar snel: de zogenaamde ‘waterbloei’. Grote hoeveelheden groeiend plankton betekent ook veel afstervend plankton, en bij de afbraak van het dode plankton gebruiken bacteriën zo goed als alle zuurstof die in het water aanwezig was. Vissen, andere zeedieren en zeegras kunnen er niet langer overleven.

Het antwoord op het probleem is duidelijk: de toevoer aan stikstof in de zeeën en oceanen beperken. UNEP stelt een sliert aan maatregelen voor. De meest logische is de beperking van het gebruik van stikstofrijke (kunst)meststoffen. Mestoverschotten in de bodem bereiken langs grondwater en rivieren de zee. In sommige delen van de wereld, zoals Afrika, is er volgens de organisatie nog een gebrek aan meststof, maar andere delen van de wereld kampen juist met overbemesting. In sommige streken nemen gewassen volgens wetenschappers minder dan een vijfde van de toegevoegde stikstof op. UNEP beveelt onder meer ‘precisielandbouw’ aan, zodat minder mest verloren gaat. Het zou ook helpen veeteelt uit Europa te verplaatsen naar het Amerikaanse continent, waar de soja voor het veevoer wordt geteeld en waar stikstofoverschot nog minder een probleem is.

Ook uitlaatgassen zijn een bron van stikstof, en de VN promoten dus ook alternatieve energiebronnen en technieken om uitlaatgassen te zuiveren. Een andere maatregel om het aantal dode zones in oceanen te beperken, is de aanplant van bossen en graslanden die stikstof uit de lucht opnemen, en controle op afvallozingen in zee. De landen rondom de Rijn hebben alvast bewezen dat vermindering van de stikstofuitstoot mogelijk is: dankzij hun inspanningen is de hoeveelheid stikstof die de Noordzee binnenstroomt met 37 procent gedaald.

Sommige dode zones zijn kleiner dan een vierkante kilometer, andere bestrijken een oppervlakte van wel 70.000 vierkante kilometer. Niet alle dode zones zijn permanent, sommige verschijnen jaarlijks of met tussenpozen, maar hun aantal neemt sinds de jaren zeventig toe. Bekende dode zones zijn het Kattegat, de Baltische Zee, de Zwarte Zee, het noordelijke gedeelte van de Adriatische Zee en Chesapeake Bay in de Verenigde Staten. Ook komen er dode zones voor in de Scandinavische fjorden. De meest bekende zee zonder zuurstof is de Golf van Mexico, voornamelijk een gevolg van kunstmest die de Mississippi Rivier naar de Golf brengt. Bij Zuid-Amerika, Japan, China, Australië en Nieuw-Zeeland zijn ook al zones zonder zuurstof waargenomen. Gevreesd wordt voor meer zuurstofarme gebieden in de kuststroken van Azië, Zuid-Amerika en Afrika, waar industrialisatie en intensieve landbouw in opmars zijn.