Oppositie verenigd in verscheidenheid

De drie initiatieven staan los van elkaar, maar hebben wel een
gemeenschappelijke noemer: zij zijn het niet eens met het totalitaire
regeermodel, weet Elizardo Sánchez, voorzitter van de Cubaanse Commissie
voor Mensenrechten en Nationale Verzoening. Vladimiro Roca, die van 1997
tot mei vorig jaar in de gevangenis heeft gezeten op beschuldiging van
‘opruiing’ omdat hij de Cubanen had opgeroepen niet deel te nemen aan de
nationale verkiezingen waaraan maar één partij mocht deelnemen, noemt de
Cubaanse oppositie verenigd in verscheidenheid. We willen allemaal
veranderingen, maar er zijn verschillen in de manier waarop we die willen
bereiken.

Roca maakt samen met Félix Bonne, Martha Beatriz Roque en René Gómez deel
uit van de ‘Groep van Vier’. Zij onderschreven in 1997 een document met de
titel ‘Het vaderland is van iedereen’. Vijftien jaar geleden waren we maar
met zijn tienen, nu zijn er duizenden dissidenten, zegt Roca. Hij is
tevreden dat er zoveel verschillende groepen zijn. Als we allemaal zouden
samenwerken, zou het veel gemakkelijker zijn om ons de mond te snoeren.

Elizardo Sánchez is net als Roca lid van Todos Unidos, een koepel van meer
dan honderd dissidente groepen. Todos Unidos is de initiatiefnemer van het
Varelaproject, genoemd naar de katholieke priester, filosoof, politicus en
journalist Félix Varela y Morales, één van de meest vooraanstaande denkers
van de Cubaanse onafhankelijkheidsbeweging uit de 19de eeuw. Het
Varelaproject heeft duizenden handtekeningen ingezameld voor een referendum
over veranderingen in het socialistische bewind, zoals vrijheid van
meningsuiting en vereniging, nieuwe verkiezingswetten en amnestie voor
politieke gevangenen. Het initiatief geniet de steun van de Verenigde
Staten en de Europese Unie (EU), die veel kritiek hebben op het Cubaanse
mensenrechtenbeleid. Op 17 december kende de EU nog de Sakharovprijs voor
Mensenrechten en Meningsvrijheid toe aan Oswaldo Payá, drijvende kracht
achter het project.

In mei is het Varelaproject voorgesteld in het Cubaanse parlement. Maar
hoewel er 11.020 handtekeningen zijn voorgelegd, is daar niet het wettelijk
voorziene gevolg aangegeven, klaagt Sánchez, verwijzend naar de clausule
in de grondwet die voorziet dat de Cubanen een referendum kunnen vragen
wanneer zij minimum 10.000 handtekeningen verzamelen. De Cubaanse regering
weigerde op het verzoek in te gaan en voerde een grondwetswijziging door
die het Cubaanse socialisme ‘onveranderbaar’ verklaarde.

De overige drie leden van de Groep van Vier zijn actief in de Vereniging
ter Bevordering van de Civiele Samenleving in Cuba, die zij omschrijven als
een poging om de inspanningen te bundelen ter versterking van de kracht
van de oppositie. Martha Beatriz Roque beschrijft hoe meer dan vierhonderd
organisaties uit Cuba meewerken aan de Vereniging om het publieke
bewustzijn te verhogen en de Cubanen democratische gewoonten bij te
brengen. De Vereniging bestaat uit permanente werkgroepen die actief zijn
op het vlak van arbeid en milieu, het vergaring van historische informatie,
de pers en informatie en cultuur. Wij zijn geen politieke partij, wij
verrichten alleen maar burgerlijke activiteiten, stelt Roque.

Op 10 december doorstonden de leden van de Vereniging een eerste vuurproef,
toen ongeveer zeventig mensen bijeen kwamen in Roques woning naar
aanleiding van de Internationale Dag van de Mensenrechten. Er was ook een
diplomaat uit de VS aanwezig als ‘gastwaarnemer’. De bijeenkomst had plaats
zonder dat de politiek ingreep. Volgens Elizardo Sánchez is de regering de
voorbije twee jaar dergelijke activiteiten gaan aanvaarden, zolang zij maar
achter gesloten deuren plaatshebben. Het is een stap vooruit, maar het
verandert niets aan het feit dat Cuba nog altijd het slechtst scoort inzake
politieke, economische en burgerrechten van alle landen in het westelijk
halfrond, aldus Sánchez.

Het Reflectiepanel van de Gematigde Oppositie probeert dan weer via
opiniepeilingen bij Cubanen in en buiten Cuba een ruim publiek debat te
stimuleren over een handvest van basisrechten voor de Cubanen. Het Panel
wijst erop dat dit voorstel geen concurrentie vormt voor het Varelaproject
en dat het uiteindelijke doel erin bestaat dat alle rechten worden
gerespecteerd in Cuba. Mensenrechten hebben geen ideologie en gelden
zowel voor socialisten, communisten, liberalen, christen-democraten en
sociaal-democraten. De eerste 35 bepalingen van het charter vermelden
individuele, sociale, culturele en economische rechten, de artikels 36 tot
45 verwijzen naar de verantwoordelijkheden van de burger tegenover de
natie, de gemeenschap en het individu. De organisatoren benadrukken ook dat
deze tekst slechts een ontwerp is, waarop de Cubanen nog kunnen reageren.

De regering van Fidel Castro noemt de dissidente groepen huurlingen in
dienst van het imperium. Zij beschuldigt de regering van de Verenigde
Staten ervan financiële steun te verlenen aan de dissidenten om de interne
ontwrichting te stimuleren. Sánchez stelt dat de Cubaanse oppositie geen
steun zoekt, maar wel het beleid van internationale ondersteuning
waardeert. Onze voorstellen zijn openbaar en wij kunnen niet verhinderen
dat iemand op de een of andere manier zijn sympathie of steun uitspreekt,
zelfs al is die gebaseerd op vooroordelen of uitgesproken politieke
belangen, zoals het geval is voor Washington, aldus de activist.