Petrodollars doen Venezolaanse coöperaties bloeien

Vorig jaar werden er in Venezuela 41.000 coöperaties opgericht; tijdens de eerste helft van dit jaar al meer dan 20.000. De bloei is het werk van de linkse president Hugo Chávez. Toen die in 1998 aan de macht kwam, telde Venezuela 870 coöperaties - boeren, kleine ondernemers of burgers die hun geld samen leggen om machines of levensmiddelen aan te kopen, leden leningen te verstrekken of met vereende krachten huizen te bouwen.

In 2001 maakte Chávez de oprichting van een coöperaties veel eenvoudiger, waardoor er dat jaar meer dan 1.000 nieuwe organisaties bijkwamen, en in 2002 meer dan 2.000. Vanaf 2003 begon de Venezolaanse overheid echt geld te pompen in de coöperaties, en dat leidde tot een explosieve groei.

“Het gaat niet om echte coöperaties”, geeft Carlos Molina toe, Nationaal Supervisor van Coöperaties en daarmee de hoogste ambtenaar die toezicht houdt op de expansie van de coöperatieve beweging in Venezuela. “Maar ze komen goed van pas in de strijd tegen de armoede en voor een evenwichtigere inkomensverdeling.” Volgens Molina telt Venezuela nu 132.000 coöperaties met samen 1,3 miljoen leden - niet slecht voor een land met een actieve bevolking van amper 12 miljoen mensen.

“Het is nog te vroeg om van een derde economische pijler te spreken, naast de overheidssector en de privé-ondernemingen”, oordeelt Molina. “We moeten eerst uitmaken hoeveel de coöperaties bijdragen aan het Venezolaanse bruto binnenlands product.” Een belangrijke werkgever is de nieuwe sector in elk geval. In 2004 waren de coöperaties al goed voor 5 procent van de werkgelegenheid in Venezuela. En veel geld zetten de coöperaties ook om. De 6500 organisaties die ontstaan zijn in de marge van de Misión Vuelvan Caras, een overheidsinitiatief om activiteiten van deelnemers aan educatieve programma’s te financieren - kregen vorig jaar 400 miljoen euro. Een zware aderlating is dat niet voor de Venezolaanse staat - het bedrag komt overeen met de opbrengst van drie dagen olie-export.

Maar door de snelle groei zit er blijkbaar heel wat kaf tussen het koren. “Bij sommige organisaties zijn de coöperatieve principes ver te zoeken; ze dienen eerder om winst te maken, belastingen te ontduiken of onder administratieve formaliteiten uit te komen”, zegt Luis Márquez, de voormalige voorzitter van een federatie van coöperaties in het oosten van het land.

“Er zijn mensen die alleen een coöperatie opzetten om de subsidie op te strijken”, valt María Materán hem bij, een lid van de coöperatie Tomoporo die op de oever van het Maracaibomeer toerisme en landbouw probeert te combineren. “En in enkele gevallen is het de initiatiefnemer die het grootste deel van het geld op zak steekt. Maar dat moeten we beginnen recht te zetten via de Coöperatieve Raden.”

Om wildgroei en misbruiken tegen te gaan, is de Venezolaanse overheid bezig in elke provincie dergelijke raden op te richten. Vertegenwoordigers van de regering en van de coöperaties moeten er samen de ontwikkeling van coöperaties plannen en coördineren.

Experts waarschuwen voor nog meer valkuilen die een gezonde groei van de coöperaties in Venezuela kunnen bemoeilijken. De leden van veel coöperaties ontpoppen zich als vurige aanhangers van president Chávez, wat hen bij een machtswissel duur te staan kan komen. En nogal wat coöperaties groeien zo snel dat het interne leerproces en de formulering van gemeenschappelijke waarden en idealen onder de leden tekort komt. (PD)