Protest tegen nieuwe immigratiewet

De wet kwam tot stand na jaren van overleg met vakbonden, ondernemersverbanden en academici, maar het zijn de vakbonden die uiteindelijk hun stempel op de tekst hebben kunnen drukken. De COSATU, de grootste Zuid-Afrikaanse vakbondskoepel, heeft nauwe banden met het regerende ANC. De wet stuurt kandidaat-immigranten door een strenge - tegenstanders zeggen draconische - erkenningsprocedure. Ze beperkt de instroom van vreemdelingen met een quotasysteem dat wordt bepaald door het ministerie van Binnenlandse Zaken in samenspraak met de ministeries van Industrie, Handel en Landbouw. De vakbonden hopen dat op die manier de bedreiging zal afnemen die volgens hen tot hiertoe uitging van een teveel aan buitenlanders op de arbeidsmarkt.

De Zuid-Afrikaanse zakenwereld vreest dat de sterkere beperking van de instroom van buitenlandse werknemers een domper zal zetten op de economische groei in het land. Immigranten brengen energie en ideeën mee; als ze de kans krijgen daar iets mee te doen, komen er ook meer arbeidsplaatsen voor Zuid-Afrikanen, zo luidt het argument. Volgens een onderzoek van het Southern African Migration Project scheppen kleine en middelgrote ondernemingen die in handen zijn van ingeweken buitenlanders gemiddeld 4,1 arbeidsplaatsen.

Experts stellen bovendien dat Zuid-Afrika kampt met een tekort aan geschoolde werknemers. Dat tekort, een erfenis van het apartheidsregime dat nauwelijks investeerde in onderwijs voor de zwarte bevolking, wordt nog verscherpt door de aids-epidemie. De COSATU geeft toe dat een kwart van de arbeiders in de centrale provincie Gauteng seropositief is. In KwaZulu-Natal, een andere provincie met veel industriële activiteit, is zelfs meer dan 30 procent van de volwassenen besmet. Ook de emigratie van hoogopgeleide blanke werknemers speelt de Zuid-Afrikaanse economie parten. Dat verschijnsel nam een aanvang halverwege de jaren 80 en nam nog toe in de eerste helft van de jaren 90, toen de zwarte bevolking eindelijk politieke macht verwierf. Daardoor snakken de Zuid-Afrikaanse scholen nu volgens het ministerie van Onderwijs bijvoorbeeld naar buitenlandse leerkrachten. Volgens Microsoft heeft het land ook behoefte aan 30.000 tot 200.000 IT-specialisten. Gelet op al die cijfers moet Zuid-Afrika zelf actief op zoek gaan naar geschoolde werknemers uit andere landen die de gaten kunnen helpen vullen, vindt de South African Chamber of Business. Veel zakenlui vinden dat Zuid-Afrika zijn grenzen gewoon moet openstellen voor immigranten.

Critici betwijfelen intussen of de nieuwe wet het probleem van de illegale inwijking van ongeschoolde migranten kan beteugelen. Die massale immigratie uit de buurlanden heeft er volgens het ministerie van Arbeid voor gezorgd dat er nu ongeveer vijf miljoen vreemdelingen zonder papieren in Zuid-Afrika leven. Zuid-Afrika telt zelf 47 miljoen burgers.