Recordaantal dode journalisten in 2004

Het jaarlijkse rapport van het New Yorkse Committee to Protect Journalists (CPJ) bevestigt wat we al wisten: Irak is een van de gevaarlijkste mediaopdrachten in de recente geschiedenis. Het geweld eiste er in 2004 het leven van 23 journalisten en 16 media-assistenten. Opvallend is vooral dat het op drie na allemaal Irakezen waren, terwijl het jaar voordien nog bijna uitsluitend om buitenlanders ging. Daarbovenop werden in Irak minstens 22 journalisten ontvoerd, waarvan één ook werd geëxecuteerd.

Het grootste dodental viel op te tekenen bij de Arabische nieuwszender Al-Arabiya. Die verloor in Irak drie verslaggevers en vijf andere personeelsleden. Het politieke en emotionele klimaat in het Midden-Oosten is ingewikkelder geworden door een nieuwe speler: agressieve, Arabischtalige satellietzenders die zich met hun sterke standpunten snel een plek hebben veroverd in het nieuwslandschap, zegt Tom Brokaw, een televisieanker in de Verenigde Staten en CJP-bestuurslid. De hoge dodentol bij Al-Arabiya toont dat ook zij onder vuur liggen, zowel fysiek als intellectueel, zegt hij.

Van de 56 dode journalisten wereldwijd werden er 36 vermoord. Op negen gevallen na werden de daders niet gestraft.

Het jaarlijkse CJP-rapport beperkt zich niet tot Irak. De overheid van de Verenigde Staten krijgt een sneer voor zijn ongeziene aanval op de persvrijheid. De journalistenvereniging bekritiseert dat openbare aanklagers en rechters Amerikaanse journalisten bedreigden met gevangenisstraffen omdat ze weigeren hun bronnen openbaar te maken. Zo zit televisiereporter Jim Taricani momenteel zes maanden huisarrest uit. Twee andere journalisten wachten op uitspraken die hen naar de gevangenis kunnen sturen.

Het Amerikaanse Ministerie voor Binnenlandse Veiligheid eist tegenwoordig ook dat journalisten uit 27 ‘bevriende’ naties visa aanvragen, terwijl gewone burgers uit die landen zonder visum de VS binnenmogen. Minstens negen buitenlandse journalisten mochten in 2004 de VS niet binnen omdat ze zo’n visum niet hadden.

Het CJP meldt verder een ontstellende achteruitgang van de persvrijheid in Rusland, met als dieptepunt de moord in juli 2004 op Paul Klebnikov, VS-burger en hoofdredacteur van de Russische editie van het zakenblad Forbes. Het rapport noemt zijn dood de elfde contractmoord op een journalist sinds president Vladimir Poetin eind 1999 aantrad.

De drie ex-Sovjetstaten Letland, Estland en Litouwen hebben een sterke traditie inzake persvrijheid opgebouwd, maar Tadzjikistan en Turkmenistan doen het dan weer heel slecht. In Iran, waar de bevolking volgens een recente opiniepeiling het internet intussen meer vertrouwt dan andere media, hebben de autoriteiten internetjournalistiek en weblogs zwaar aangepakt. In Colombia werden voor het eerst in meer dan tien jaar geen journalisten gedood, maar dat weerspiegelt eerder een wijdverbreide zelfcensuur dan een verbetering van de persvrijheid.

Positief nieuws was de uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten, dat de veroordeling wegens smaad van Costaricaanse journalist Mauricio Herrera Ulloa ongedaan maakte. Juristen verwachten dat de uitspraak het Latijns-Amerikaanse overheden moeilijker zal maken journalisten te veroordelen wegens smaad.

In Vietnam, China en Cuba werden journalisten vrijgelaten. Dat neemt niet weg dat wereldwijd nog steeds 122 van hun collega’s achter de tralies zitten omdat ze hun werk deden. China spant voor het zesde jaar op rij de kroon, met 42 opgesloten verslaggevers. (ADR/PD)

Committee to Protect Journalists
http://www.cpj.org/