Rijke landen bedreigen Afrikaanse landbouw met hulp

Het New Alliance-programma heeft als doel de Afrikaanse landbouw te doen groeien en tegen 2022 vijftig miljoen mensen uit de armoede te halen. Volgens critici is het echter een vorm van neo-kolonialisme omdat het programma erg strenge voorwaarden oplegt aan de tien deelnemende landen. Die voorwaarden zijn onder meer hervormingen van het belastingstelsel, van de wetten over grondgebruik en van de wetgeving over patenten op zaden. Die hervormingen zouden grote multinationals bevoordelen tegenover kleine, lokale boeren. De Britse krant The Guardian pakte deze week uit met een dossier over het programma.

De tien deelnemende landen zijn: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Ghana, Ivoorkust, Malawi, Mozambique, Nigeria, Senegal en Tanzania. Die tien stemden samen meer dan tweehonderd maatregelen die het makkelijker maken voor westerse bedrijven om in hun land te investeren. Achter de schermen oefenden grote bedrijven uit de agro-industrie zware druk uit via lobbyisten. Het gaat onder meer om Nestlé, Unilever en het Noorse meststoffenbedrijf Yara.

Er werd ook grond beloofd aan die bedrijven, zo gaat de regering van Malawi tegen 2015 maar liefst 200.000 hectare ter beschikking stellen, en de regels over het exporteren van gewassen zijn versoepeld. Nigeria gaat zijn energiesector privatiseren om het plan ter wille te zijn.

Geen langetermijnvisie

The Guardian schrijft verder dat minstens een deel van de geplande investeringen bedoeld zijn voor niet-eetbare gewassen, zoals katoen, koolzaad en rubber. Een ander deel zou dan weer vanuit Afrika geëxporteerd worden. Het is onmogelijk om de omvang van dit deel van de investeringen in te schatten, omdat de bedrijven weigeren hun precieze plannen bekend te maken.

Olivier de Schutter, de Belgische speciale rapporteur van de VN over het recht op voedsel, had felle kritiek op het programma, omdat de lokale landbouwers niet betrokken werden bij de onderhandelingen. ‘De regeringen hebben in het duister dit akkoord gesloten, zonder langetermijnvisie of rekening te houden met kleine boeren’, zei hij. Volgens hem is Afrika een van de laatste onontgonnen gebieden op het vlak van grootschalige, commerciële landbouw. ‘Dit is ook een gevecht om land, investeringen, stelsels van zaden en vooral politieke invloed’, verklaarde de Schutter.

Volatiliteit van prijzen

Vooral wat er met de zaden zal gebeuren, baart de Afrikanen zorgen. ‘Door dit akkoord zullen onze boeren afhankelijk worden van geïmporteerde zaden. Dit gaat zeker gevolgen hebben voor kleine landbouwers. Dit gaat ook een einde maken aan innovatie op lokaal niveau’, aldus de parlementsvoorzitter van Tanzania. Hij vindt ook dat er een groter debat moet komen over het New Alliance-programma.

‘We gaan terug naar de tijd van het kolonialisme. Boeren zullen hun grond niet kunnen bewerken zonder grondstoffen te importeren. Zo worden ze afhankelijk van de volatiliteit van de internationale prijzen. De multinationals zullen daarvan profiteren.’

Die grote bedrijven zelf beweren dat het New Alliance-programma ook de kleine boeren ten goede zal komen. De CEO van Nestlé voegde daar ook nog aan toe dat zijn bedrijf veertig miljoen dollar investeert in onderzoek naar cacaoplantages in Ivoorkust. Het bedrijf is van plan gedurende tien jaar lang elk jaar tienduizend gezinnen een miljoen cacaoplanten en twee miljoen koffieplanten te bezorgen.

Minder directe ontwikkelingshulp

Het programma is een uitvloeisel van de G8-top in Camp David in 2012. New Alliance past in de strategie van de donorlanden om minder geld te spenderen aan directe ontwikkelingshulp, maar meer in te zetten op investeringen van westerse bedrijven in de Derde Wereld.

Dat het ook anders kan, bewijst deze video op de website van The Guardian. Een gemeenschap van lokale boeren heeft in Ethiopië een vrij toegankelijke zadenbank opgericht met als doel kennis over productiemethodes te bundelen en zo het telen van gewassen te optimaliseren.