Unie Middellandse Zee dreigt doodgeboren kind te worden

De Unie tussen de 27 lidstaten van de EU en minstens dertien landen ten zuiden en oosten van de Middellandse Zee moet een instrument worden om het handelsbeleid, de aanpak van milieuproblemen en het migratievraagstuk beter te coördineren tussen al die landen. De verbetering van de zeevaartverbindingen in de regio kan een belangrijk doel worden, en misschien komt er ook een Europees-mediterrane universiteit.
Critici zeggen dat de Unie niet kan werken. De verschillen tussen landen als Zweden en Tunesië of Duitsland en Mauritanië zijn astronomisch, van hun opvattingen over democratie tot hun economisch gewicht. Maar ook binnen de Europese Unie is het initiatief omstreden.

Onvrede

Sommige landen in Oost-Europa vrezen dat de intensivering van de relaties tussen de EU en de overige oeverstaten van de Middellandse Zee geld en aandacht van hun regio zal wegzuigen. Ook Duitsland en de Scandinavische landen zouden niet opgezet zijn met die verschuiving. In andere EU-lidstaten is er verzet tegen het plan om de landen ten oosten en ten zuiden van de Middellandse Zee op te nemen in een vrijhandelszone met de EU. “Dat zal in die landen de deur nog verder open zetten voor Europese multinationals en de plattelandsvlucht naar de al overbevolkte steden nog in de hand werken”, zegt Guillaume Duval, een Franse econoom.
De Unie voor de Middellandse Zee is een project van de Franse president Nicolas Sarkozy en wordt daarom ook wel smalend zijn ‘Club Med’ genoemd. Het initiatief knoopt aan bij het Barcelonaproces, een samenwerkingsproject tussen de EU en 12 landen aan de overzijde van de Middellandse Zee dat in 1995 van start ging maar niet veel resultaten opleverde. Ook dat proces streefde naar een betere coördinatie van het beleid rond knelpunten als economische ontwikkeling, veiligheid, migratie en justitie.
Sarkozy wil ook Europese landen die geen deel uitmaken van de EU bij de samenwerking betrekken, net als alle landen ten oosten van de Middellandse Zee. Daarom zijn naast Mauritanië, Marokko, Algerije, Tunesië en Egypte ook 
Israël, de Palestijnse Gebieden, Syrië, Libanon, Turkije, Albanië, Montenegro, Kroatië en Bosnië vertegenwoordigd in Parijs.

Afwezigen

Opvallende afwezigen zijn de Jordaanse koning Abdullah, die zegt dat hij niet aan een al lang geplande vakantie wil verzaken, en de Libische leider Muammar Khadafi. “De Unie zal de Arabische en Afrikaanse landen verdelen”, zegt die. “De EU heeft het recht niet de Arabische Liga en de Afrikaanse Unie te ontwijken.” Volgens de Libische leider is de EU gewoon uit op de grondstoffen van de betrokken landen. Hij is er ook niet mee opgezet dat het initiatief de Arabische landen dwingt te onderhandelen met Israël. “De Unie zal het gevaar van terroristische aanlagen tegen moslimlanden vergroten”.
Ook in Europa vallen critici over het onevenwicht tussen de partners van de nieuwe unie. “De Europese Unie zal waarschijnlijk de voorwaarden dicteren”, zegt Rudolph Chimelli, een voormalige correspondent van de Süddeutsche Zeitung en een kenner van de Arabische wereld.
Sommige diplomaten vinden de Unie op zich een goed idee, maar mopperen dat Sarkozy de zaak slecht heeft aanpakt. Duitse diplomaten dreigden zelfs met een veto tegen alle initiatieven van het voorzitterschap van Frankrijk in de EU als Frankrijk verder alleen de eerste viool wil spelen in de Unie voor de Middellandse Zee. Het kan “een fantastische instelling worden”, zegt Dominique Moïsi, een adviseur aan het Frans Instituut voor Internationale Relaties. “Maar de Unie is verkeerd opgezet en voorgesteld en dreigt daardoor helemaal te verzanden.”