Verslaggeving Gaza toont verdeeldheid Arabische wereld

Arabischtalige nieuwszenders hebben volgens Mohamed Mansour, hoogleraar massamedia aan de Universiteit van Cairo, de kloof tussen ‘gematigden’ en ‘rejectionisten’ (tegenstanders van vredesonderhandelingen met Israël), vergroot.
Tussen 27 december en 17 januari bestookte Israël de Gazastrook met luchtaanvallen en artillerievuur. Tijdens het conflict kwamen 1.300 Palestijnen om. De aanval was volgens Israël een reactie op raketten die de Palestijnse verzetsbewegingen, waaronder Hamas, eerder afvuurden op Israël.
Arabische tv-zenders deden intensief verslag van de oorlog. Dagelijks werden schokkende beelden van het bloedvergieten uitgezonden en burgerslachtoffers getoond. “De Arabische media hebben de oorlogsmisdaden van Israel aan de hele wereld getoond”, zegt Hamadeen Sabahi, oppositielid en hoofdredacteur van het onafhankelijke weekblad Al-Karama. “De grote demonstraties die wereldwijd zijn gehouden uit solidariteit met Gaza, waren een direct gevolg van deze verslaggeving.”

Egyptisch mediaoffensief

Al-Jazeera kreeg veel lof toegezwaaid voor de reportages over de crisis. Het tv-station, met een hoofdkantoor in Doha, zorgde voor non-stop verslaggeving. Correspondenten brachten het nieuws live vanuit de door het militaire geweld getroffen plaatsen in de Gazastrook. “Hoewel Al-Jazeera openlijk sympathiseerde met het Palestijnse verzet, was de verslaggeving ook erg professioneel”, zegt Sabahi. “De zender kwam met alternatieve opinies en liet ook Israëlische militaire woordvoerders en anderen die kritisch waren over Hamas, aan het woord.”
Tot ergernis van Egypte, gaf Al-Jazeera ook flink wat zendtijd aan tegenstanders van de Egyptische houding in het conflict. Egypte weigerde tijdens de crisis zijn grens met de Gazastrook te openen voor humanitaire hulp. Critici uit de Arabische wereld, ook uit Egypte zelf, spuwden hun gal hierover via Al-Jazeera. Zij zagen in de houding van Egypte het bewijs dat het land met Israël samenzweert tegen het Palestijnse verzet.
Toen het conflict vier dagen aan de gang was, zette de Egyptische regering een tegenoffensief via de media in gang. Op 31 december betitelde de presentator van de populaire talkshow Al-Beit Beitak de verslaggeving van Al-Jazeera als “een onderdeel van een verwerpelijke mediaoorlog tegen Egypte”. De volgende dag opende Mohamed Ali Ibrahim, hoofdredacteur van de prominente staatskrant Al-Gomhouriya, het vuur op Al-Jazeera omdat de zender critici aan het woord liet “die Egypte en zijn leiders beledigen en beschuldigen van verraad”.
Critici uit de oppositie veroordeelden op hun beurt de media-aanval op Al-Jazeera. Die liet volgens hen alleen maar zien dat de Egyptische regering overgevoelig is voor kritiek op haar dubieuze beleid. “Nog lager dan de grenspolitiek van Egypte, was de daaropvolgende mediacampagne tegen iedereen die kritiek durfde te hebben op dat beleid”, zegt Sabahi.
De officiële media richtten zich alleen op het aanvallen van critici van de Egyptische houding in de crisis”, zegt Sabahi. “Die aanvallen waren niet alleen gericht tegen Al-Jazeera, maar ook tegen Syrië, Iran, Hamas, Hezbollah en de meeste Egyptische oppositiepartijen.”

Niet verrast

Animositeit over de gebeurtenissen in Gaza heeft de kloof tussen het Arabische, gematigde kamp - landen die sympathiseren met de VS - en het anti-Amerikaanse kamp, vergroot. De gematigde landen worden aangevoerd door Saudi-Arabië en Egypte. Tot het anti-Amerikaanse kamp worden Syrië, het niet-Arabische Iran, Hamas, de Libanese verzetsgroep Hezbollah en - in mindere mate - Qatar gerekend.
De verschillen tussen de twee kampen uiten zich het sterkst als het gaat om de Palestijnse kwestie. Terwijl de eerste groep de door de VS gesteunde president Mahmoud Abbas van de Palestijnse Autoriteit en zijn onderhandelingspogingen met Israël steunt, staat de laatste achter het verzet van Hamas tegen Israël.
De verdeeldheid kwam vooral tot uiting op 16 januari, toen het conflict op zijn hevigst woedde en de leiders van twaalf Arabische landen bijeenkwamen in Qatar. Daar namen ze een uitzonderlijk sterk standpunt in tegen de Israëlische agressie. Egypte en Saudi-Arabië weigerden echter bij de bijeenkomst aanwezig te zijn. Zij besloten de crisis drie dagen later te bespreken tijdens een economische topontmoeting in Koeweit.
Mansour bekritiseert de mediacampagne van de Egyptische overheid tegen Al-Jazeera, maar is er niet verrast over. “In zowel de staatsmedia als private media zullen altijd de standpunten reflecteren van de overheden of mensen die hen financieren”, zegt hij. “Ook in de berichtgeving van Al-Jazeera reflecteert meestal de officiële positie van degenen die de verslaggeving financieel mogelijk maken. De berichtgeving over de recente Arabische conferenties in Doha en Koeweit, werd door Al-Jazeera duidelijk gebracht vanuit het officiële Qatarese perspectief.”