Vluchtelingen keren terug

Naar schatting tachtig procent van de bijna 600.000 Angolezen die de
voorbije jaren over de grenzen vluchtten voor het geweld in hun land, is
vastbesloten om naar huis terug te keren. 66 procent van hen zou dat nog
dit jaar willen doen. Het VN-Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR),
de regering van Angola en de
regeringen van de buurlanden bereikten twee maanden geleden een akkoord om
die humanitaire monsteroperatie samen in goede banen te leiden.

De uitdagingen zijn velerlei. Sinds december 2002, toen een tripartiete
commissie een akkoord bereikte over de terugkeer van de naar schatting
450.000 vluchtelingen, investeert de Angolese overheid in huizen en
infrastructuur om de teruggekeerden op te vangen. Zambia, het land dat het
grootste aantal Angolese vluchtelingen telt, werkt mee: de regering ziet er
op toe dat de vluchtelingen die terugkeren gevaccineerd zijn tegen
gevaarlijke ziekten en kijkt ook na of het wel om echte Angolezen gaat.

Tijdens de Angolese burgeroorlog, die meer dan een kwart eeuw duurde,
vluchtten duizenden mensen uit Angola naar de westelijke en de
noordwestelijke provincies van Zambia. Zo’n 81.000 onder hen leven in de
kampen Maheba en Mayukwayukwa, maar de meerderheid van de Angolezen is zich
gaan vestigen in en rond stedelijke zones. Velen onder hen zijn ook werk
gaan zoeken, omdat ze niet langer afhankelijk wilden blijven van voedselhulp.

Van de veertigduizend vluchtelingen die nu al terugkeerden zijn er
dertigduizend die zich spontaan in Zambia hadden gevestigd, en waar het
UNHCR geen controle over heeft. Tienduizend vertrokken uit kampen toen ze
hoorden dat de burgeroorlog voorbij was. Na het regenseizoen, in juni,
vertrekken er nog eens een paar tienduizend. Volgend jaar - in 2004 -
opnieuw 40.000, en dan stelselmatig meer tot 2005.

Zambia biedt onderdak aan 211.000 Angolese vluchtelingen. In Congo leven er
163.000 gevluchte Angolezen, in Namibië 24.500. Volgens een woordvoerder
van het UNHCR in Namibië twijfelen vele vluchtelingen daar nog om terug te
keren. Zij denken dat het in Angola nog niet veilig is vanwege de vele
landmijnen die er zijn blijven liggen. Ook vrezen zij dat er een
voedseltekort zal ontstaan door de massale terugkeer van vluchtelingen. De
Namibische overheid heeft laten weten dat Angolezen die in Namibië werken
of studeren, dat mogen blijven doen. Ook in Zambia waakt het UNHCR erover
dat het niet tot gedwongen terugkeer komt, al betekent de aanwezigheid van
de Angolese vluchtelingen soms een zware humanitaire en economische druk op
een regio.