VS-rakettenschild rijt Europese wonden open

De radar in Tsjechië en het raketafweersysteem in Polen vormen de eerste lijn van de Amerikaanse verdediging tegen aanvallen als “schurkenstaten” als Iran of Noord-Korea. Het project, dat tegen 2011 klaar moet zijn, valt in niet in goede aarde in Moskou, dat beweert dat de VS in Europa een nieuwe wapenwedloop willen starten. De Europese bondgenoten van Polen en Tsjechië vragen zich af waarom ze niet in NAVO-verband bij de beslissing over het afweersysteem betrokken zijn.
De Verenigde Staten hebben intussen beloofd dat ze met het Rusland en de NAVO-lidstaten gaan overleggen over de bouw van de basis. Rusland heeft al laten verstaan dat het fundamenteel tegen het afweersysteem gekant blijft. Iran noch Noord-Korea zijn in staat ballistische raketten te produceren die Europa of de VS kunnen bedreigen, luidt het in Moskou. Voor de Russen maakt de bouw uit van een Amerikaanse nucleaire strategie die erop is gericht het globale evenwicht te verstoren.

Ook Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Noorwegen, Griekenland, België, Nederland en Luxemburg hebben blijk gegeven van terughoudendheid tegenover het bilaterale initiatief van de Verenigde Staten, Tsjechië en Polen. Experts zien in de reactie opnieuw het tweespalt opdoemen tussen het “oude” en het “nieuwe” Europa, waarbij de nieuwe EU-lidstaten inzake defensie blijk geven van meer vertrouwen in de VS dan in de Europese Unie.

“De EU toont opnieuw dat ze verdeeld is tussen voorstanders van een autonome Europese Defensie en diegenen die de VS willen betrokken willen houden bij de veiligheid in Europa”, zegt Pedro Courela van het Instituut voor Strategische en Internationale Studies in Lissabon. “De Verenigde Staten zijn blijkbaar niet bereid terug te komen op beslissingen die werden genomen en aanvaard door Polen en Tsjechië. Het blijft afwachten of West-Europese landen erin slagen de NAVO in te schakelen.”

Als reactie op de Europese bezorgdheid heeft Tsjechië, maar niet Polen, aan de VS gevraagd zijn radarsysteem te integreren in NAVO-verband. Dat verzoek kwam er onder druk van de Tsjechische groenen, die mee in de regering zitten maar net als de oppositie aandringen op een referendum over de bouw van de radar. 
De Tsjechische president Vaclav Klaus ging in Moskou met president Vladimir Poetin praten over de Amerikaanse defensieplannen. In een gemeenschappelijk persconferentie zei Klaus dat Tsjechië “niet van plan is de radar een bedreiging voor Rusland te laten worden”. Poetin antwoordde hierop dat dit “begrijpelijk” is, omdat Tsjechië toch geen controle zal hebben over de installatie.
Polen daarentegen blijft bij zijn standpunt dat de raketafweer een bilateraal project is met de VS waarover met Rusland niet moet worden gediscuteerd. De geplande infrastructuur is te onbeduidend om een bedreiging te vormen voor Rusland, klinkt het in Warschau.
“Het aantal interceptoren dat wordt gepland is niet belangrijk”, zo reageerde het hoofd van de Russische generale staf, Joeri Baloejevski, “Het gaat erom dat de infrastructuur er komt in de vorm van een systeem waarvan de capaciteit gemakkelijk kan worden uitgebouwd.”
Praag en Warschau zien de Amerikaanse basissen als een unieke kans om bevoorrechte bondgenoten te worden van de VS en definitief van onder de Russische knoet uit te komen. “Het begon met de terugtrekking van de Sovjettroepen. De bouw van de radar is de bekroning van onze herwonnen vrijheid”, verklaarde de Tsjechische premier Mirek Topolanek onlangs.
Het blijft afwachten hoe Rusland op de Amerikaanse raketafweer gaat reageren. Moskou heeft er al mee gedreigd zich terug te trekken uit het verdrag over de verwijdering van korte- en middellangeafstandsraketten (INF-verdrag) en het verdrag over conventionele wapens in Europa (CFE-verdrag). Moskou kan ook economisch terugslaan, want Polen en Tsjechië zijn erg afhankelijk van de energietoevoer van hun grote buur.