VS streven geen overwinning meer na in Irak (analyse)

Is Washington klaar om te onderhandelen met de opstandelingen in Irak? Kennelijk niet, want de Republikeinen doen voorkomen dat onderhandelen geen optie is. Nadat Howard Dean, voorzitter van de Democraten, onlangs zei dat de oorlog in Irak niet gewonnen kan worden, lanceerden de Republikeinen prompt een tv-spot waarin Dean afgeschilderd wordt als een lafbek.

Maar wie goed kijkt, ziet een subtiele, belangrijke verschuiving. De Amerikanen zijn wel degelijk bereid om te praten met een deel van de opstandelingen. Ze zeggen dat niet met zoveel woorden, maar het blijkt uit de manier waarop ze spreken over lokale soennietische opstandelingen. Tot voor kort werden die steevast ‘anti-Iraakse krachten’ of ‘bondgenoten van Al Qaeda’ genoemd. Maar de laatste weken spraken de Amerikaanse ambassadeur Zalmay Khalilzad en majoor-generaal Rick Lynch, de woordvoerder van het Amerikaanse commando in Bagdad, plots andere taal. Ze maken nu een onderscheid tussen drie groepen in het verzet: de buitenlandse strijders, de Saddamisten en de Iraakse rejectionisten of nationalisten.

Op 8 december verklaarde Lynch op een persconferentie dat het Amerikaanse leger heeft beslist om te focussen op een overwinning op de terroristen en de buitenlandse strijders enerzijds. De rest van de opstandelingen willen we de wind uit de zeilen halen. De belangrijkste manier om dat te doen heet volgens Lynch ‘political engagement’. Political engagement betekent in het militaire jargon: rechtstreeks onderhandelen met de leiders van de opstand.

De nieuwe strategie is het antwoord van de Amerikaanse regering op een conclusie die het Amerikaanse militaire commando in Irak vorige zomer al trok: de opstand in Irak kan niet overwonnen worden. En dus moet er onderhandeld worden. Generaal George Casey,
de commandant van de multinationale troepenmacht in Irak, zei het al in juni: het conflict zal uiteindelijk opgelost worden door onderhandelingen en door insluiting in een politiek proces. Er zal geen akkoord tot stand komen op het slagveld.

Casey gaf aan dat er al contacten gelegd waren met de opstandelingen. De suggestie werd snel afgeschoten door de Amerikaanse ambassade, kennelijk op bevel van het Witte Huis. Maar het debat over de vraag hoe de soennitische opstandelingen aan te pakken bleef verder woeden in de regering. De Amerikaanse officieren in Irak en ambassadeur Khalilzad bleven het herhalen: onderhandelen is de enige uitweg. Het is duidelijk dat de voorstanders van gesprekken nu ook in Washington het overwicht hebben.

Dat betekent nog niet dat het Witte Huis wil instemmen met een terugtrekkingsplan. De president gelooft dat het probleem verdwijnt als hij volhoudt. En ondanks de retoriek zijn de militaire operaties op het terrein nog steeds gericht op de opstandelingen, eerder dan op Al Qaeda.

Het betekent wel dat de doelstelling van een militaire overwinning nu ook in Washington officieel is opgeborgen. Mogelijk is dat het begin van een tijdsschema voor terugtrekking. Want als de Amerikanen gaan praten, zal een vertrekdatum bovenaan het verlanglijstje staan van de nationalisten.

De opstandelingen kunnen de druk op Bush opvoeren door openbaar te maken wat ze naar verluidt vorige maand al aan de Arabische Liga in Caïro offreerden: dat ze al Qaeda-leider Abu Musab al-Zarqawi zullen uitleveren aan de Iraakse autoriteiten in ruil voor een
vredesakkoord met een vertrekdatum voor het Amerikaanse leger.

Steeds meer mensen in de Verenigde Staten, ook in het parlement, begrijpen dat de soennitische opstandelingen een noodzakelijke bondgenoot zijn om al-Qaeda te kunnen verdrijven uit Irak. Naarmate dat inzicht groeit, zal ook de steun voor de aanwezigheid van het Amerikaanse leger in Irak verdwijnen. De nieuwe aanpak van de Iraakse opstand kan op die manier een begin zijn van een omwenteling die de Amerikaanse bezetting veel sneller beëindigt dan verwacht. (MM/JS)