Wat doet Obama met Afghaans Guantanamo?
William Fisher
13 januari 2009
De toekomstige Amerikaanse president, Barack Obama, heeft beloofd de omstreden gevangenis in Guantanamo te sluiten, maar hij moet ook de knoop doorhakken over de Amerikaanse militaire gevangenis in het Afghaanse Bagram. Daar zitten 600 tot 700 “vijandelijke strijders” vast. Volgens het Rode Kruis worden de gedetineerden er nog altijd slecht behandeld.
De gevangenis op de terreinen van de militaire luchthaven van Bagram in de buurt van Kaboel werd in 2001 door het Amerikaanse leger opgezet. Net als Guantanamo werd het een plaats waar de VS tegenstanders uit de oorlog tegen het terrorisme “tijdelijk” konden vasthouden buiten het bereik van de Amerikaanse rechtbanken. Nu zitten er in Bagram ruim drie keer meer mensen vast dan in het veel bekendere Guantanamo Bay. Sommigen zitten er al zes jaar achter de tralies.
Erger dan Guantanamo
Na berichten over sterfgevallen onder gevangenen, folteringen en de “verdwijning” van sommige gedetineerden, trachtten de VS de instelling in 2005 over te dragen aan de Afghaanse regering. Maar dat proces liep in het honderd, waardoor het Amerikaanse leger het er nog altijd voor het zeggen heeft.
Volgens een recent vertrouwelijk rapport van het Internationaal Comité van het Rode Kruis zijn de omstandigheden in de gevangenis nog altijd barslecht. Er zitten te veel mensen vast, sommige gevangen ondergaan een “wrede” behandeling, en tientallen anderen mogen dagen- of wekenlang geen contact hebben met de buitenwereld en worden verborgen gehouden bij inspecties. Sommige gedetineerden worden al vijf jaar vastgehouden zonder aanklacht en zonder rechtshulp.
“Bagram lijkt even slecht of misschien wel erger dan Guantanamo”, oordeelt Hina Shamsi van de American Civil Liberties Union (ACLU), een Amerikaanse mensenrechtenorganisatie. Shamsi vindt dat het Amerikaanse parlement en de regering een onderzoek moeten instellen.
Gerecht komt tussenbeide
Misschien brengt het Amerikaanse gerecht de zaak wel in een stroomversnelling. In juni oordeelde het Amerikaanse Supreme Court dat de buitenlandse gevangenen in Guantanamo het recht hebben hun detentie aan te vechten bij de rechtbanken in Washington. Vorige week begon een federale rechter te onderzoeken of dat vonnis ook van toepassing is op de gevangenen van Bagram. De advocaten van vier gevangen van Bagram argumenteren dat dit het geval is.
De Amerikaanse regering probeert de boot af te houden. Ze stelt onder meer dat Bagram in oorlogsgebied ligt en dat een eventuele bevoegdheid van rechtbanken in de VS over gevangenen daar de militaire operaties in Afghanistan zouden hinderen.
De advocaten van de vier klagers, twee mannen uit Jemen, een Tunesiër en een Afghaan, zeggen dat hun cliënten niet tijdens gevechten werden gevangengenomen en ook geen directe hulp leverden aan terroristische groepen. Dat neemt volgens hen het bezwaar van de Amerikaanse regering weg dat een eventuele vrijlating de veiligheid van de Amerikaanse troepen in Afghanistan in het gedrang zou brengen.
Wanneer er een uitspraak komt over de zaak, staat niet vast. Maar het lijkt waarschijnlijk dat het vonnis er pas komt nadat Barack Obama de eed heeft afgelegd als nieuwe president van de VS. Hij zal het probleem dus moeten oplossen.