"Westen moet druk uitoefenen op Oezbekistan"

Een rechtbank dwong Human Rights Watch na vijftien jaar het kantoor in Tasjkent te sluiten. HRW stelt dat de stap van de Oezbeekse autoriteiten volgt op jarenlange intimidatie van mensenrechtenactivisten in het land.

De mensenrechtenorganisatie wil dat de Westen president Islam Karimov onder druk zet en de sluiting veroordeeld. Anders maakt het Westen, zegt HRW, dezelfde fout als in het Midden-Oosten, waar het jarenlang autocratische regimes steunde.

Marteling

Steve Swerdlow, onderzoeker van HRW, verbleef vorig twee maanden in Oezbekistan voordat hij het land werd uitgezet. “Het Westen moet opstaan en laten zien dat het aan de juiste kant van de geschiedenis staat”, zegt hij

Het Oezbeekse regime heeft een bijzonder slechte reputatie op het gebied van mensenrechten. De staat onderdrukt het maatschappelijk middenveld en elke vorm van oppositie. Religieuze vervolging en marteling tijdens detentie zijn algemeen en in een gedocumenteerd geval zou een gevangen levend gekookt zijn.

Nu HRW na vijftien jaar niet meer aanwezig is in Oezbekistan, hebben de paar plaatselijke mensenrechtenactivisten die zijn overgebleven het nog moeilijker. “Als wij weg zijn, is er niemand meer die echt onafhankelijk de mensenrechten in de gaten kan houden”, zegt Swerdlow.

De enige geregistreerde plaatselijke mensenrechtengroep in Oezbekistan, Ezgulik, zegt dat het vertrek van HRW Oezbekistan “isoleert.” De Oezbeekse mensenrechtenactivist Abdurahmon Tasjanov verklaarde tegenover plaatselijke media dat de plaatselijke activisten hun “morele steun” kwijt zijn, nu HRW niet meer in het land is.

Afghanistan

Een van de ergste mensenrechtenschendingen in Oezbekistan dateert uit 2005, toen troepen van Karimov het vuur openden op vreedzame demonstranten in de stad Andizhan. Er vielen honderden doden. De moorden leidden tot sancties van de Europese Unie (EU) en Oezbekistans lange lijst met mensenrechtenschendingen maakte het land een relatieve  internationale paria.

In de afgelopen jaren groeide echter het strategische belang van Oezbekistan voor het Westen. Het land heeft veel grondstoffen en grote energiereserves. Het is ook een belangrijke regionale Navo-bondgenoot. Volgens een overeenkomst uit 2009 heeft Oezbekistan toestemming gegeven zijn grondgebied te gebruiken bij de bevoorrading van de westerse troepen in Afghanistan.

Internationale mensenrechtengroepen, inclusief HRW, Amnesty International en de International Federation for Human Rights (FIDH) hebben allemaal hun zorgen uitgesproken over westerse “vrijerij” met Karimov.
 
De sancties werden in 2009 opgeheven en in januari bezocht Karimov Brussel voor een ontmoeting met de Europese Commissie en Navo-leiders. Achter gesloten deuren zou er door westerse diplomaten druk worden uitgeoefend op Oezbekistan, maar mensenrechtenactivisten zeggen dat EU-vertegenwoordigers in persoonlijke gesprekken hebben toegegeven dat daar nauwelijks nog sprake van is.

Gevaarlijk spel

Swerdlow zegt dat het Westen een gevaarlijk politiek spel speelt door dictators te steunen. De recente opstanden in Noord-Amerika en het Midden-Oosten hebben dat volgens hem laten zien.

“Wat mij is overkomen en wat nu met Human Rights Watch gebeurt, zou alle alarmbellen moeten doen afgaan. Het gemak waarmee het Oezbeekse regime critici de mond snoert, is zorgwekkend”, zegt hij.

“Het is slechts een paar weken na het bezoek president Karimov aan de Europese Commissie, waar hij sprak met voorzitter José Barosso. Tijdens dat gesprek zijn ook mijn uitzetting en andere mensenrechtenschendingen aan de orde geweest. En nu worden de kantoren van HRW gesloten”, zegt Swerdlow.