Ziekte van Chagas rukt op naar de steden

De ziekte van Chagas, die vooral in Zuid-Amerika voorkomt, wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet, de Trypanosoma cruzi, die door bloedzuigende wantsen wordt overgedragen.

Er raken steeds meer mensen in stedelijke gebieden besmet via het voedsel.

Hartkloppingen

De Venezolaanse Luz Maldonado, een 47-jarige lerares, liep de ziekte vijf jaar geleden op toen ze besmet vruchtensap dronk in haar school in een betere wijk van Caracas. Meer dan honderd mensen raakten toen besmet, één kind stierf.

Als de ziekte van Chagas in een vroeg stadium ontdekt wordt, is afdoende behandeling mogelijk. Gebeurt dan niet, dan wordt de ziekte chronisch en kunnen hart- en spijsverteringsproblemen ontstaan.

Maldonado heeft nog steeds last van hoofdpijn, oedemen, huiduitslag, gewrichtsproblemen, geheugenverlies, hartkloppingen, slapeloosheid en depressie, meestal bijwerkingen van de medicijnen.

Twintig miljoen besmettingen

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn zeventien tot twintig miljoen mensen besmet in Latijns-Amerika. Daarmee is het de derde belangrijkste infectieziekte in de regio, na aids en tuberculose. De ziekte doodt jaarlijks minstens 50.000 mensen.

De WHO noemt Chagas een van de meest verwaarloosde tropische ziektes ter wereld.

De cijfers onderschatten wellicht de realiteit omdat veel gevallen niet wordt gediagnosticeerd, zegt Belkisyolé Alarcón de Nola, hoofd immunologie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Venezuela.

Verstedelijking

“Het beeld dat het een plattelandsziekte is die alleen arme mensen treft, is achterhaald”, zegt ze. “We kunnen gevallen tegenkomen op welke hoogte of breedtegraad dan ook en bij welke bevolkingslaag dan ook. We moeten de vectoren anders aanpakken.”

De steden “zijn de leefgebieden van de vectoren binnengedrongen”, zegt Nola. Caracas, dat in een vallei op 1000 meter hoogte ligt, “heeft een soort groene vingers die tot in die gebieden doordringen. Dat zijn de meest toegankelijke zones voor de vectoren, die zo tot bij de huizen komen.”

Door het kappen van bossen hebben de insecten ook minder voedsel. “We hebben nu overal vectoren, ook al door de klimaatwijziging, want hoe meer de aarde opwarmt, hoe meer insecten er zijn.”

Ook oraal

Besmette insecten prikken mensen en laten daarbij uitwerpselen achter. Wie geprikt is, krabt zich en verspreidt daardoor de uitwerpselen.

In Caracas is een insect actief “dat onhandig is en zich te laat ontlast”, zegt Nola. Maar deze onhandige vector, de Panstrongyilus geniculatus, is zich aan het aanpassen.

“Hij wordt gelokt door het licht in de huizen en stedelijke zones, komt via het raam de keuken binnen en hangt er rond het keukengerei en voedsel en ontlast zich waar hij wil.” Op die manier verspreidt de ziekte zich ook via orale weg.

Nieuwe therapie

Er zijn slechts twee medicijnen tegen de parasiet: nifurtimox en benznidazol. Maar die werken slechts gedeeltelijk wanneer de parasiet zich in de diepe weefsels nestelt en wanneer de ziekte de chronische fase is ingetreden. Bovendien vertoont de behandeling heel wat bijwerkingen.

Twee Venezolaanse onderzoekers, Julio Urbina en Gustavo Benaim, zijn naar Argentinië en Bolivia getrokken om er een nieuwe therapie uit te testen. Die moet de bijwerkingen vermijden en de ziekte ook in de chronische fase aanpakken.

De parasiet heeft geen cholesterol in zijn membranen, maar wel ergosterol, een sterol. Het Venezolaanse onderzoek richt zich daarom op de uitschakeling van deze ergosterol. “De parasiet kan niet zonder de sterol, en als je die uitschakelt, dan schakel je de parasiet uit”, zegt Benaim.

Een artikel over de nieuwe behandeling verscheen in oktober in Nature Review Cardiology.