Zuid-Vietnamese boeren verliezen strijd tegen het zout

In april drong er opeens zeewater door in het Xa No-kanaal, een waterloop waaruit de 200.000 inwoners van Vi Thanh en omgeving het grootste deel van hun drinkwater halen. Sindsdien moet de stad drinkwater aanvoeren uit Can Tho, een grotere stad in de buurt. Dat is een dure aangelegenheid.
“Zo zout is het water hier nog nooit geweest”, zegt de 76-jarige Nguyen Duc Bon, die altijd in Vi Tanh heeft geleefd. “We kunnen het zelfs niet meer gebruiken om te wassen”.

Zeewater tot 70 kilometer landinwaarts

De voorbije maanden is in sommige delen van de Mekongdelta zeewater tot 70 kilometer diep landinwaarts gedrongen. Dat is een record voor de voorbije  twintig jaar. Meer dan 20.000 hectare akkers zijn overspoeld door zout water.
Bij Vi Tanh wordt een dam gebouwd die het zeewater moet tegenhouden, maar die zal pas in 2011 klaar zijn. Intussen maken de boeren in de streek zich zorgen dat 37.000 hectare rijstvelden en talrijke viskwekerijen ook ten prooi zullen vallen aan het zoute water.
Er zijn veel oorzaken voor het oprukken van het zeewater. Stroomopwaarts op de Mekong zijn grote waterkrachtcentrales gebouwd die het debiet van de machtige stroom beïnvloeden. Laos en Cambodja gebruiken ook steeds meer rivierwater om akkers te bevloeien. Daardoor stroomt er door de benedenloop steeds minder water, waardoor het zeewater niet meer met zoveel kracht wordt tegengehouden.

Opwarming en foute waterkering

Ook de opwarming van de aarde speelt een rol. Het regenseizoen begint in de Mekongdelta traditioneel in december en duurt tot april. Maar nu zijn april en mei de heetste maanden geworden, net op een moment waarop het debiet van de Mekong het laagste is. Door de snelle verdamping wordt het water nog zouter en blijft er minder zoet water over om voor tegendruk te zorgen tegen het binnendringende zeewater.   
Tijdens het regenseizoen treedt de Mekong buiten haar oevers en wast het zout weg uit de gebieden waar eerder zeewater kon binnendringen. Maar veel boeren hebben kleine dammen aangelegd om hun akkers te beschermen tegen de overstromingen. Daardoor kunnen ze er ook tijdens het regenseizoen gewassen telen, maar het nadeel is dat uit die beschermde akkers het zout niet kan worden weggespoeld.
“Bovendien wordt het grootste deel van het overstromingswater niet meer vastgehouden in de grond; het stroomt direct naar zee”, zegt Le Van Banh, de voorzitter van het Rijstinstituut van de Mekongdelta. Als het droge seizoen komt, is er niet meer genoeg grondwater om het binnendringende zeewater tegen te houden.”

Dammen verergeren het probleem

Experts hebben er geen goed oog in. “De gebieden waar zeewater kan doordringen worden elk jaar groter” zegt Vu Anh Phap van het Instituut voor de Ontwikkeling van de Mekongdelta. “Het zoutgehalte neemt ook toe”.
Boeren in de landen stroomopwaarts zullen niet minder gaan irrigeren, en er zijn plannen om nog veel meer dammen op de Mekong en haar zijrivieren te bouwen. China wil maar liefst acht grote dammen zien verschijnen op de bovenloop. Een daarvan, de 292 meter hoge Xiaowandam, werd onlangs ingehuldigd en zal meer water kunnen tegenhouden dan alle stuwdammen in Zuidoost-Azië samen. China wil met de dammen stroom opwekken en droge gebieden irrigeren. Volgens de experts zullen de dammen een grote invloed hebben op het debiet van de Mekong, op de waterkwaliteit en op het leven in de rivier.