De Groote Klassenoorlog 1914-1918

Gewoonlijk kijken we naar een oorlog op een vrij uitwendige manier, zeker wanneer die oorlog zich in het verleden situeert. We concentreren ons op de geopolitiek en de internationale verhoudingen, de veldslagen en de politieke en economische gevolgen. Veel minder zoemen we in op de sociale verhoudingen binnen de landen, op de interne relaties, spanningen en revoltes die zich inmiddels in elk van de landen voltrokken als binnenlandse revoluties en wat een oorlog in een maatschappij aanricht.

Pauwels ontrafelt die wheels within weels: er is het buitenste wiel, van de militaire ontwikkelingen, maar daarbinnen heb je het culturele wiel en het sociale en economische wiel en die herscheppen de werkelijkheid in elk van de deelnemende landen waar, eens de oorlog voorbij, de interne orde er helemaal anders uit ziet.

Die tandwielen binnenin de oorlogsmachine, de sociale verhoudingen van burgerij en plebs, van kerk en staat, wil Pauwels in de kijker stellen vanuit een breed sociologisch en cultureel kader en met een langgerekt historisch perspectief. Dit is trage geschiedschrijving die op de eerste plaats inzichtelijk wil werken.

De Lange Negentiende Eeuw was de Moeder van de Groote Oorlog, de twintigste eeuw was de dochter ervan. Willen we onze tijd echt ten gronde begrijpen, dan moeten we graven in het verleden van die voorbije twee eeuwen.

In zijn lijvig boek, een kanjer van 669 paginas, neemt de auteur de lezer in een eerste deel mee doorheen die lange negentiende eeuw, om de fundamenten, de sociale orde en het gedachtengoed  van de Groote Oorlog te vatten.

Een oorlog die in wezen diende om het ancien regime in het zadel te houden en een revolutie van onderuit te vermijden, wat uiteindelijk helemaal anders is uitgedraaid. Deel twee gaat dan over ’14-18 zelf: de verschillende fronten, het kluwen van conflicten en de revoluties die tegelijk woedden zoals de Russische revolutie en de concurrentie tussen de grootmachten voor het veroveren van afzetmarkten.

Deel drie beschrijft als een epiloog de lange schaduw van de Groote Oorlog over de twintigste eeuw, met in zich de kiem voor de volgende wereldoorlog.

De Lange Negentiende Eeuw was de Moeder van de Groote Oorlog, de twintigste eeuw was de dochter ervan. Willen we onze tijd echt ten gronde begrijpen, dan moeten we graven in het verleden van die voorbije twee eeuwen, aldus Pauwels. De Groote Klassenoorlog 1914-1918 is een intrigerend en zeer leesbaar boek. Lijvig, maar bedoeld als een boek dat inzicht wil geven in de culturele, filosofische en sociologische lagen van het verleden en in de vraag waarom de geschiedenis is gelopen zoals ze is gelopen.

Nu het stof van het eerste herdenkingsjaar neerdwarrelt, kan er ruimte komen om andere vragen te stellen, om stil te staan bij de wheels within wheels. Het werk van historicus Pauwels is daarvoor een echte aanrader.

De Groote Klassenoorlog 1914-1918 door Jacques R. Pauwels, Epo, 669 pagina’s, ISBN 9789491297694.