De man die de wereld in brand moest steken

Omdat we dit jaar 100 jaar Groote Oorlog herdenken, is de naam Gavrilo Princip weer alomtegenwoordig. Hij was immers degene die op 28 juni 1914 de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw in koelen bloede neerschoot in de straten van Sarajevo en zo mee de aanleiding creëerde voor het geweld dat nadien wereldwijd zou losbreken.

‘Wat goed is voor Servië, is goed.’

Een naam die veel minder bekend in de oren klinkt, is die van Cvjetko Popović. Popović stond net als Princip met bom en revolver klaar langs het parcours dat Franz Ferdinand zou afleggen maar zag zijn poging eerder op de dag gefnuikt. “Een mislukking” die hem een leven lang zou blijven achtervolgen.

In het najaar van 1972 ging Hilde Eynikel wekelijks op de thee bij de 76-jarige Popović die toen als curator van het Nationaal Museum van Sarajevo aan de slag was. In ‘De man die de wereld in brand moest steken’ doet ze uitvoerig verslag van die bevreemdende en tegelijk fascinerend ontmoetingen. Wanneer ze hem vroeg of het het waard was geweest om die aanslag te plegen, antwoordde hij: ‘Wat goed is voor Servië, is goed’. Een extreem-nationalistisch credo dat hij meermaals zou herhalen in de loop van de twee maand dat ze samen thee dronken.

Eynikel bewijst dat ze weet hoe ze een sterk verhaal moet vertellen.

‘De man die de wereld in brand moest steken’ neemt de lezer ook mee in de krochten van het internationale terrorisme aan het begin van vorige eeuw. Zo wordt duidelijk dat de aanslag op Franz Ferdinand geen donderslag bij heldere hemel was, maar wel het orgelpunt van jarenlange, minutieuze voorbereidingen.

Popović’ persoonlijke verhaal is als een rode draad door het boek geweven. Hilde Eynikel baseerde zich op wat hij haar zelf vertelde in 1972 maar grijpt ook met regelmaat terug naar zijn autobiografie ‘Sarajevski Vidovan 1914’, waaruit ze naar hartenlust citeert. Bovendien is het 188 pagina’s tellende geheel rijkelijk doorspekt met sfeervolle fragmenten uit brieven en essays.

Hilde Eynikel, die eerder ook al internationale faam verwierf met haar biografie over Pater Damiaan, bewijst andermaal dat ze weet hoe ze een sterk verhaal moet vertellen.

Soms geeft ze de indruk de de lezer iets te veel bij de hand te willen nemen maar dit doet weinig af aan de kracht van het boek.

‘De man die de wereld in brand moest steken’ leest als een trein en heeft ook de verdienste dat het een loodzwaar stukje wereldgeschiedenis toegankelijk maakt voor een breder publiek.

Non-fictie met de kracht van een roman. Een aanrader.

De man die de wereld in brand moest steken door Hilde Eynikel is uitgegeven door Davidsfonds Uitgeverij. 188 blzn.  ISBN 978 90 5908 545 9