‘Wie werkt vandaag aan vrede?’

Bewandelen we vandaag de kortste weg naar vrede?, vraagt MO*hoofdredacteur Jago Kosolosky zich af in zijn voorwoord voor het nieuwe nummer van MO*magazine. Of slaapwandelen we naar een decennialang conflict, op een moment dat we ons dat — al was het maar door de klimaatcrisis — absoluut niet kunnen veroorloven?

‘Ze veranderden mensen in absolute woestelingen en negeerden het feit dat die ook moeten slapen, eten en douchen.’ Pavel Filatyev spaart zijn kritiek voor de Russische legerleiding niet. De voormalige Russische parachutist publiceerde begin augustus een persoonlijk verslag over de invasie in Oekraïne, waaraan hij deelnam. Hij schept een grimmig beeld van een militair apparaat dat niet alleen gruwelen ontketent voor Oekraïners maar dat ook een totaal gebrek aan interesse toont in het welzijn van de eigen troepen.

Hoe bestrijd je een president als Vladimir Poetin, die niet enkel het Westen maar ook zijn eigen bevolking begraaft onder desinformatie? Een president die zijn eigen troepen als kanonnenvlees behandelt? Een president die zijn militairen als rovers loslaat op Oekraïne?

De Oekraïner Sergey Horbonoses dook samen met zijn gezin meer dan een maand onder in zijn kelder. Ook vijf Russische soldaten hadden daar een schuilplaats voor de bombardementen gevonden. Auteur Peter Pomerantsev tekende het unieke verhaal van de familie op voor het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic.

Het is geen nationale trots of expansieve ijver die de soldaten drijft, zegt Horbonoses, maar geld. De soldaten maakten allemaal gewag van schulden, van hypotheken tot ziekenhuisfacturen. Hun soldij volstond niet om die te betalen. De monteurs zochten, tussen de beschietingen door, naar de gouden bedrading in sommige onderdelen van beschadigde Russische voertuigen. Dat goud konden ze versmelten en doorverkopen voor enkele honderden euro’s.

De vele diefstallen op het slagveld leggen dezelfde drijfveren bloot. Het roven van luxegoederen, van wasmachines tot landbouwvoertuigen en eigen militair materieel, weerspiegelt het institutionele jatwerk van Poetin en de zijnen.

Een duurzame vrede nastreven staat niet gelijk aan defaitisme op het slagveld.

We mogen niet blind zijn voor oorlogsmoeheid. Er zijn genoeg signalen uit Rusland die de deur op een kier zetten voor de-escalatie. Wie vandaag in Rusland de invasie niet openlijk steunt, wordt al snel verdacht. Wie zich ertegen uitspreekt, kan rekenen op gruwelijke repressie. Maar luister je tussen de bommen door, dan hoor je nog steeds soldaten – zoals Filatyev – kritiek uiten. Net als gepensioneerde Russische officieren, topsporters, de meer dan 14.000 Russische betogers die begin dit jaar gearresteerd werden en vele anderen.

Dat alles gebeurt ondanks de massale desinformatie. Die desinformatie bereikt overigens ook het Westen, dankzij extreemrechtse en autoritaire politici die electoraal willen profiteren van de toegenomen onzekerheid.

Een duurzame vrede nastreven staat niet gelijk aan defaitisme op het slagveld. Ik blijf pleiten voor een pacifisme dat strijdt voor vrede zonder de weg daarnaartoe nodeloos te verlengen. Militant pacifisme, dat is geen contradictio in terminis. Oekraïne is geen strijdende partij in deze oorlog, maar het zoveelste slachtoffer van de agressieve neokoloniale politiek van Rusland.

Bewandelen we vandaag de kortste weg naar vrede? Of slaapwandelen we naar een decennialang conflict, op een moment dat we ons dat, al was het maar door de klimaatcrisis, absoluut niet kunnen veroorloven?

Het enige wat ons onderscheidt van autoritaire regimes, is onze solidariteit en ons respect voor de mensenrechten.

Poetin bewapent en financiert intussen extreemrechtse en andere antidemocratische actoren in West-Europa. Zijn doel? De interne verdeeldheid aanwakkeren. Hij profiteert van de pandemie en de al dan niet terechte angst voor koude winters, inflatie en migratie. Op het Afrikaanse continent zijn Russische paramilitairen actief en er loopt een desinformatiecampagne om iedereen te overtuigen dat het Westen verantwoordelijk is voor de voedseltekorten.

We mogen ons niet verliezen in een nodeloos bloederige krachtmeting. Het enige wat ons onderscheidt van autoritaire regimes, is onze solidariteit en ons respect voor de mensenrechten – hoe selectief en oppervlakkig die vaak ook zijn. Er werken vandaag genoeg mensen aan de oorlog. Maar wie werkt aan vrede?

Deze commentaar werd geschreven voor het herfstnummer van MO*magazine. Word proMO* voor slechts 4 euro per maand en je ontvangt ons magazine. Je steunt zo ook ons journalistiek project en geniet van tal van andere voordelen.